معرفی کتاب نقشه فرهنگ: عبور از مرزهای نامرئی کسب‌وکار جهانی اثر ارین میر

آیا تابه‌حال به این فکر کرده‌اید که چرا یک دانشگاه یا کالج سوئدی، مشکلات بسیاری در هدایت تیم چینی‌اش دارد؟ یا کسب‌وکاری که با مشتریان خارجی سروکار دارد، چطور می‌تواند ارتباط خوبی با تیمی برزیلی که پشت میزش در اروپا نشسته‌اند، برقرار کند؟ به‌نظر شما چطور می‌توان عملکرد تیم را به‌خوبی هدایت کرد، در حالی‌که مشتریان آمریکایی با چند نظر به‌ظاهر خوب، بازخوردهای منفی به کارتان می‌دهند، اما اروپایی‌ها از نقاط مثبت می‌گذرند و مستقیم به نتیجه می‌رسند؟ به‌راستی بهترین روش برای ایجاد ارتباط و همکاری مؤثر با مسائل مربوط‌به افراد در چهار قاره‌ی دیگر چیست؟ کتاب «نقشه فرهنگ» نوشته‌ای از ارین میر می‌تواند نقشه‌ی راهنمای خوبی دراین‌زمینه باشد.

جهانی‌شدن موجب ایجاد ارتباطات سریع در سطح جهانی شده که شرکت‌ها و کسب‌وکارهایی بر پایه‌ی کارمندان چندملیتی را به‌وجود آورده است. شاید پیش‌تر انتظار می‌رفت هرکسی با شرکایی از فرهنگ و کشور خود تعامل کند، اما امروز افراد زیادی هستند که به شبکه‌ی جهانی حاصل از گسترش ملیت‌ها در سراسر جهان متصل شده‌اند. بااین‌حال بیشتر مدیران درک بسیار کمی از تأثیر فرهنگ‌های بومی و محلی بر ارتباطات بین‌المللی دارند. حتی آن مدیرانی که سفرهای خارجی زیادی انجام می‌دهند و از نظر فرهنگی آگاه هستند و تجربه‌ی زندگی در خارج از مرزهای کشورشان را دارند، معمولاً استراتژی خاصی برای تعامل با چنین پیچیدگی‌های فرهنگی ندارند. نداشتن استراتژی فرهنگی، تأثیر منفی بر کارآمدی تیم به‌صورت روزانه دارد. نقشه فرهنگ، راهی جدید با نگرش‌های حیاتی و مهم برای کارکردن به‌طور مؤثر با همتایان خود در بازار جدید جهانی جلوی پایتان قرار می‌دهد.

خلاصه کتاب

خانم ارین میر، کتاب نقشه فرهنگ را با مقدمه‌ای درباره‌ی ماجرای کاری و برقراری ارتباط با مشتریان جدیدش آغاز کرده است. او در این جلسه که قرار بود مشتریانش را به‌دلیل سفر به چین برای تعامل بهتر با فرهنگ چین آماده کند، از همکار چینی‌اش به‌نام «بو» خواسته بود در جلسه او را یاری کند و اطلاعاتش را در اختیار مشتریان بگذارد. اما در تمام طول جلسه هیچ عکس‌العمل یا رفتار و حرفی از همکارش نمی‌بیند و ناامید می‌شود. تا اینکه در پایان جلسه‌ی سه ساعته با ناامیدی از او می‌خواهد که اگر اطلاعاتی دارد، مطرح کند. سپس با کمال تعجب می‌بیند که همکارش آمادگی کامل برای انجام چنین کاری داشته است. ارین میر می‌گوید ماجرای «بوی ساکت» یک داستان از فرهنگ است و نه شخصیت؛ چیزی که از چشم او پنهان مانده بود.

کلیشه‌های فرهنگی

ارین میر معتقد است این‌گونه مسائل در بسیاری از جلسات کاری به‌دلیل کلیشه‌های فرهنگی که افراد در آن بزرگ شده و شخصیتشان شکل گرفته، پیش می‌آید و اغلب افراد نمی‌فهمند مشکل از کجا است. سوءتفاهم پیش‌آمده برای ارین میر به یک سؤال کلیدی تبدیل شد که این بود: «هنگامی که من از بافت فرهنگی شکل‌دهنده‌ی یک موقعیت خاص اطلاع دارم، چه گام‌های مؤثری برای برخورد درست با آن می‌توانم بردارم؟» نویسنده در مقدمه می‌گوید:

در این کتاب یک رویکرد سیستماتیک و مرحله‌به‌مرحله را برای درک بیشتر چالش‌های معمول ارتباطی در کسب‌وکار که ناشی از تفاوت‌های فرهنگی هستند، ارائه می‌دهم. سپس گام‌هایی مؤثر را برای مقابله با آن‌ها پیشنهاد می‌کنم. این فرایند با تشخیص عوامل فرهنگی که رفتارهای انسانی را شکل می‌دهند، آغاز می‌شود و به‌صورتی کاملا منظم، دلایل این رفتارها را تحلیل می‌کند. این روش به نوبه‌ی خود به شما اجازه می‌دهد با استفاده از استراتژی‌هایی صریح، کارایی خود را در حل پیچیده‌ترین مشکلات ناشی از سوء تفاهم‌های بین فرهنگی بهبود بخشید یا در کل از آن‌ها اجتناب کنید.

نقشه فرهنگ برای کسب‌وکارها

متن کتاب از توضیحات نویسنده درباره‌ی تجربیاتش پر شده و به‌طور گویا و با داستان‌گویی‌های ارین میر، درک مطلب را برای خواننده آسان کرده است. در ادامه‌ی کتاب نقشه فرهنگ، او درباره‌ی کارمندی به‌نام وبر صحبت کرده که دقیقاً به‌دلیل همین اختلاف‌های فرهنگی تصور می‌کند کارفرما از او رضایت کامل دارد، درحالی‌که کارفرما قصد اخراج او را دارد و در صحبت‌هایش به‌گونه‌ای این پیام را منتقل کرده که وبر برداشت اشتباهی کرده است. تمام این سوءبرداشت‌ها به کلیشه‌های فرهنگی طرفین و تفاوت‌های آن‌ها برمی‌گردد. این اختلافات فرهنگی چندان ارتباطی با تفاوت‌های شخصیتی افراد ندارند و بسیار مسئله‌سازتر از اختلافات فکری اشخاص هستند. چرا که تأثیر عمقی‌تر و پنهان‌تر و ناخودآگاهانه‌تری نسبت به نگرش شخصی بر رفتارهای افراد می‌گذارند. بنابراین نمی‌توان گفت تمرکز بر اختلاف عقاید یا نظرات شخصی می‌تواند تنها راه‌حل برای این تعارضات باشد. ما برای رفع تعارضات فرهنگی به نقشه‌ی فرهنگ و درک عمیقی از فرهنگ جوامع مختلف با گرایش‌ها و الگوهای متفاوت نیاز داریم.

مرزهای نامریی و طیف فرهنگی

در ادامه، ارین میر به مرزهای نامرئی اشاره کرده که دنیای ما را تقسیم‌بندی می‌کند. چه ما به این موارد آگاه باشیم و چه نباشیم، تفاوت‌های ظریف در الگوهای ارتباطی بر نحوه‌ی انجام‌دادن کارها تأثیر زیادی دارد. بسیاری از تفاوت‌های فرهنگی مثل نگرش‌های متفاوت درباره‌ی زمان سکوت یا زمان مناسب برای صحبت‌کردن در جلسه، نقش رهبر در جلسه و نظایر آن ممکن است جزئی و بی‌اهمیت به‌نظر برسند. اما اگر برای مدیریت آن‌ها استراتژی نداشته باشید، می‌توانند جلسات تیمی را به انحراف بکشانند و انگیزه‌ی کارمندان را کاهش دهند و در یک کلمه راه رسیدن به اهدافتان را بسیار دشوارتر کنند.

کتاب «نقشه فرهنگ: عبور از مرزهای نامرئی در کسب‌وکار جهانی» دیدگاه اساسی و مهم را «نسبی بودن فرهنگ» می‌داند. ما نمی‌توانیم به‌طور مطلق نامی بر فرهنگ‌ها بگذاریم و آن‌ها را از هم تفکیک کنیم. بلکه هر فرهنگ بازه‌ای از موارد را دربر می‌گیرد که ممکن است با فرهنگی از کشور دیگر هم‌پوشانی داشته باشد. باید به این طیف‌ها دقت کنیم و دریابیم چه رفتارهایی پررنگ‌تر هستند. هیچ‌کس نمی‌تواند ادعا کند تحت تأثیر فرهنگی که در آن به‌دنیا آمده و بزرگ شده، قرار نگرفته است؛ حتی اگر منتقد سفت و سخت فرهنگ خود باشد. این تأثیرات همواره در ناخودآگاه افراد باقی می‌ماند و به‌طرز نامحسوسی فرمان رفتار آن‌ها را برعهده می‌گیرد. در این کتاب از هشت مقیاس صحبت شده که فرهنگ‌های مختلف را در دنیا شکل می‌دهد.

هشت مقیاس شکل‌دهی فرهنگ‌ها

دانشکده INSEAD یعنی همان‌جایی که ارین میر در آن به‌عنوان استاد مشغول کار است، در فرانسه قرار دارد. بااین‌حال تنها ۷ درصد از دانشجویانش فرانسوی هستند. افرادی که در دوره‌های مدیریتی این دانشگاه شرکت می‌کنند، در سراسر دنیا زندگی و کار کرده‌اند. برای مدیریت بین فرهنگی، این مدیران از ماهرترین‌ها هستند و دانش زیادی دارند. ارین میر معتقد است از این مدیران به‌دلیل بین‌المللی بودن کار و زندگی‌شان چیزهای بسیاری آموخته است. او کلاس‌هایش را به آزمایشگاهی تبدیل می‌کند که این مدیران یافته‌های یک دهه تجربه‌شان را در آن آزمایش می‌کنند، به چالش می‌کشند، اعتبارسنجی و تحلیل می‌کنند و تجربیات خودشان را به اشتراک می‌گذارند. این گنجینه‌ی غنی اطلاعات و تجربه، مدل هشت مقیاسی را ارائه داده است؛ یعنی هشت مقیاسی که سازنده‌ی فرهنگ‌ها در سراسر دنیا هستند. این هشت مقیاس، شالوده و اساس کتاب نقشه فرهنگ است.

تعصب فرهنگی

فرهنگ برخی اوقات موضوع حساسی است و حرف‌زدن درباره‌ی آن شاید باعث برافروختگی اشخاص شود. اما مسئله این است که وقتی از بیرون به خودمان نگاه کنیم، درمی‌یابیم فرهنگ کشور ما ویژگی‌های بسیاری دارد که همچون ماهی در آب که از وجود آب بی‌اطلاع است، تا زمانی‌که درون آن و بخشی از آن هستیم، از وجودشان خبر نداریم. زمانی‌که با خواندن این کتاب می‌بینید که برخی افراد از فرهنگ شما شکایت یا انتقاد می‌کنند، موضوع را خصومت شخصی نبینید. در عوض آن را فرصتی برای یادگیری بیشتر درباره‌ی فرهنگ‌های ناآشنا و حتی فرهنگ خودتان بدانید. سعی کنید محیطی را که در آن هستید، از بیرون ببینید و حس کنید و ارزیابی آن را برعهده بگیرید. چنین تجربه‌ای ذهنتان را باز می‌کند.

فصل‌های کتاب

در تمام فصول بر این نکته تأکید شده که موارد بررسی شده کاملا نسبی هستند و روی طیفی دوسویه قرار می‌گیرند. همچنین تأکید بر این است که نسبت دو فرهنگ باید سنجیده شود، نه جایگاه دقیق آن روی طیف. در هر فصل، عوامل سازنده‌ی ارتباط خوب طبق یکی از آن مقیاس‌های هشت‌گانه مورد بررسی و تحلیل دقیق قرار گرفته است. سپس راهکارهایی برای کار با افرادی در فرهنگ متفاوت و همکاری‌های چندفرهنگی ارائه می‌شود. 

در فصل اول با عنوان کنجکاوی برانگیز «گوش‌دادن به هوا»، درباره‌ی برقراری ارتباط بین فرهنگ‌ها و تأثیر متقابل زبان و تاریخ صحبت شده است. مقیاس اول یعنی زمینه‌محور بودن فرهنگ در مقابل محتوامحور بودن مورد بررسی قرار گرفته است و فرهنگ‌های مختلف میان این دو طیف قرار می‌گیرند. در فرهنگ‌هایی که بیشتر محتوامحور هستند، ارتباط خوب، دقیق و ساده و صریح است و تکرار پیام باید به صریح‌تر شدن رابطه کمک کند. اما در مقابل در فرهنگ‌هایی که بیشتر زمینه‌محور هستند، ارتباط خوب، پیچیده، لایه لایه و دارای نکات ظریف است. پیام‌ها اغلب ضمنی هستند و ساده و صریح نیستند.

فصل دوم، گونه‌های بی‌شمار رعایت ادب درباره‌ی تفسیرهای متفاوت از نحوه‌های برخورد متفاوت در فرهنگ‌های متنوع دنیا صحبت کرده است. به‌طور مثال برخی فرهنگ‌ها صداقت در کلام را سیلی به‌صورت طرف مقابل می‌دانند و معتقدند صداقت را باید در لفافه‌ای شیرین و جذاب پوشاند و به شخص مقابل تحویل داد؛ درحالی‌که در فرهنگی دیگر صداقت در کلام ارزش محسوب می‌شود. در این فصل مقیاس دوم یعنی ارائه‌ی بازخورد منفی به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم در طیفی میان این دو مورد بررسی قرار گرفته است. در ادامه ترکیب این مقیاس با مقیاس قبلی در فصل اول تحلیل شده است.

فصل پنجم درباره‌ی تصمیم صحبت می‌کند؛ اینکه چه کسی تصمیم می‌گیرد و چگونه تصمیم‌گیری‌ها انجام می‌شود و تصمیم‌ها متغیر هستند یا ثابت، موضوع مورد بحث این فصل است. فصل ششم به منطق در برابر احساس می‌پردازد و مقیاس مورد بررسی در این فصل، وظیفه‌محور دربرابر رابطه‌محور بودن فرهنگ‌ها است. در فصل هفتم با عنوان «سوزن، نه چاقو» در مورد موضوعاتی چون تقابل ازدست‌دادن وجهه‌ی عمومی یا بحث هیجانی صحبت شده و مقیاس درگیری را به‌صورت دو سر طیف درگیری‌طلب و درگیری‌گریز مورد بررسی و تحلیل قرار داده است. فصل هشتم «یک تأخیر دقیقاً چقدر دیر است؟» نام دارد و زمان‌بندی خطی و منعطف، مقیاسی است که به‌عنوان آخرین مقیاس در این فصل تحلیل می‌شود.

استفاده از کتاب نقشه فرهنگ

برای به‌کارگیری نقشه فرهنگ، در کتاب نموداری آورده شده که هشت مقیاس را نشان می‌دهد. با استفاده از این مقیاس‌ها می‌توانید نموداری برای فرهنگ خود و فرهنگی که می‌خواهید با آن در تعامل باشید، رسم کنید و تفاوت‌ها و اشتراک‌ها را از روی نمودار بفهمید. این نمودار، نقشه‌ی راهی برای شما است تا بتوانید استراتژی فرهنگی سازمان خود را شکل بدهید. این ابزار در فصل‌های کتاب به‌طور جزئی و دقیق مورد بررسی قرار گرفته است و به خواننده کمک می‌کند آن را در مسیر کسب‌وکارش به‌کار گیرد. هرکدام از فصل‌های کتاب به یکی از این شاخص‌های هشت‌گانه اختصاص داده شده است. هر شاخص حدود ۲۰ تا ۳۰ کشور را در طول یک زنجیره جای می‌دهد و شما را در به‌کارگیری آن مقیاس برای موقعیت‌های مشابه در دنیای جهانی راهنمایی می‌کند؛ چون موضوع مهم در هر مقیاس، شکاف نسبی بین دو کشور است، هر شخصی از هر کشوری می‌تواند مفاهیم کتاب را برای تعاملات خود با همکارانش در هر کشور دیگری مورد استفاده قرار دهد. ارین میر در انتهای کتاب می‌گوید: «فرهنگتان را باتوجه به هشت مقیاس رسم کنید. اکنون نقشه‌ای دارید که با آن می‌توانید فرهنگتان را با شریکان تجاری‌تان مقایسه کنید.»

درباره کتاب

کتاب «The culture map: Breaking Through the Invisible Boundaries of Global Business» در سال ۲۰۱۴ به زبان انگلیسی چاپ و منتشر شد. این کتاب با عنوان «نقشه فرهنگ: عبور از مرزهای نامریی کسب‌وکار جهانی» با ترجمه‌ی سارا نثری توسط نشر نوین منتشر شده است. موضوع کتاب در کتابخانه ملی در دسته‌بندی تفاوت‌های فرهنگی در محل کار و روانشناسی صنعتی قرار گرفته است. مارشال گلداسمیت، نویسنده نیویورک تایمز درباره‌ی کتاب ارین میر می‌گوید:

ارین میر راهنمای فوق‌العاده‌ای برای هر مدیر است تا آنچه را که هر رهبر کسب‌وکاری در دنیای امروز باید بداند فرا گیرد. آنچه مدیران باید بدانند موفقیت در مدیریت تنوع فرهنگی در محیط‌های کاری متنوع امروز است.

درباره نویسنده

ارین میر (Erin Meyer)، نویسنده‌ی زن آمریکایی‌تبار ساکن پاریس، متولد ۱۹۷۱ و استاد دانشگاه ایسید INSEAD فرانسه، بیشتر ازطریق نوشتن کتاب نقشه فرهنگ در سال ۲۰۱۴ شناخته شد؛ کتابی که مرزهای نامریی تجارت و کسب‌وکار جهانی را درهم می‌نوردد و مطالعه‌ای برای تحلیل این موضوع است که چطور تفاوت‌های فرهنگی ملیت‌ها روی کسب‌وکارها تأثیر می‌گذارد. او به‌طور منظم درباره‌ی مدیریت تعارض فرهنگی و تیم‌سازی جهانی سخنرانی می‌کند.