رونمایی مریخ نورد مارس ۲۰۲۰؛ نویدبخش کشف حیات باستانی در سیاره سرخ

دانشمندان ناسا جمعه‌ی هفته‌ی گذشته هنگام رونمایی مریخ‌نورد مارس ۲۰۲۰ اعلام کردند این کاوشگر که برای پرتاب در سال جاری میلادی برنامه‌ریزی شده است، نه‌تنها ردپاهای حیات باستانی در سیاره‌ی سرخ را جست‌وجو خواهد کرد؛ بلکه مسیر را برای مأموریت‌های انسانی آینده نیز هموار خواهد کرد.

مریخ‌نورد جدید در اتاقی بزرگ و استریل‌شده در آزمایشگاه پیش‌رانش جت ناسا در پاسادنا در نزدیکی لس‌آنجلس ساخته شده است. دانشمندان چندی پیش در همین مکان تجهیزات رانندگی ربات جدیدشان را در نخستین آزمایش موفقیت‌آمیز آزمودند و کاوشگر را روز جمعه در حضور خبرنگاران منتخب نیز درمعرض نمایش گذاشتند. مریخ‌نورد مارس ۲۰۲۰ قرار است در ژوئیه‌ی ۲۰۲۰ (تیر یا مرداد ۱۳۹۹) از کیپ‌کاناورال فلوریدا زمین را ترک کند و هفت ماه بعد در فوریه‌ی ۲۰۲۱ به پنجمین مریخ‌نورد آمریکایی فرودآمده در سیاره‌ی سرخ تبدیل شود.

مت والاس، معاون ارشد مأموریت به خبرگزاری فرانسه گفت:

مارس ۲۰۲۰ با هدف جست‌وجوی نشانه‌های حیات طراحی شده است؛ درنتیجه تعدادی از ابزارهای مختلف را حمل می‌کند که در درک زمین‌شناسی و بستر شیمیایی سطح مریخ به ما کمک خواهند کرد.

ازجمله دستگاه‌هایی که روی مریخ‌نورد جدید ناسا سوار شده‌اند، می‌توان به ۲۳ دوربین و دو گوش با توانایی شنیدن بادهای مریخی و لیزر برای تجزیه و تحلیل‌های شیمیایی اشاره کرد. این ربات مریخ‌نورد که تقریبا هم‌اندازه‌ی خودرو است، همچون مریخ‌نورد پیشین ناسا کیوراسیتی به شش چرخ مجهز شده است که به آن امکان می‌دهند در زمین سنگلاخی مریخ گشت‌وگذار کند.

سرعت ازجمله مؤلفه‌های اصلی در طراحی مارس ۲۰۲۰ نیست؛ از‌این‌رو، مریخ‌نورد در هر روز مریخی که تقریبا هم‌اندازه‌ی روز زمینی است، تنها می‌تواند نزدیک به ۱۸۰ متر حرکت کند. کاوشگر مریخی جدید که از رآکتور هسته‌ای مینیاتوری نیرو می‌گیرد، به بازوان مفصلی دو متری و مته برای سوراخ‌کردن نمونه‌های سنگ در مناطقی مجهز است که دانشمندان به‌عنوان مکان‌های احتمالا مناسب برای پشتیبانی از حیات تشخیص داده‌اند.

حیات باستانی

به‌گفته‌ی والاس، آنچه دانشمندان جست‌وجو می‌کنند، حیات میکروبی باستانی روی مریخ در میلیاردها سال قبل است؛ یعنی زمانی‌که سیاره‌ی سرخ تا حد زیادی به زمین شباهت داشت. در آن زمان، مریخ آب سطحی گرم و جوّ ضخیم‌تر و نیروی مغناطیسی در پیرامون خود داشت. والاس گفت:

مریخ محیط بسیار مساعدتری برای انواع حیات تک‌سلولی ساده‌ای داشت که در همان زمان روی زمین تکامل یافت.

به‌محض آنکه نمونه‌ها جمع‌آوری شوند، مریخ‌نورد آن‌ها را به‌طور محکم درون لوله پلمپ خواهد کرد. لوله‌ها سپس در سطح سیاره رها خواهند شد و در همان‌جا باقی خواهند ماند تا در مأموریت بعدی در آینده بتوان آن‌ها را به زمین منتقل کرد. والاس گفت:

امیدواریم با سرعت مناسب پیش برویم. مایلیم شاهد پرتاب مأموریت بعدی در سال ۲۰۲۶ باشیم که به مریخ خواهد رسید و نمونه را برداشت خواهد کرد، آن را درون راکت قرار خواهد داد و به مدار پیرامون مریخ ارسال خواهد کرد. نمونه سپس با مدارگرد ملاقات خواهد کرد و مدارگرد آن را به زمین بازخواهد گرداند. نمونه‌ها در طول یک دهه یا در همین حدود به زمین خواهند رسید.

مأموریت انسانی

به‌منظور بیشینه‌سازی احتمال کشف ردپاهای حیات باستانی، مارس ۲۰۲۰ در دلتای خشک‌شده‌ای به‌نام جزرو فرود خواهد آمد. این مکان که پس از سال‌ها بحث و گفت‌وگوی علمی انتخاب شده، دهانه‌ای است که زمانی دریاچه‌ای با عمق تقریبا ۴۵۷ متر بود. این دریاچه در گذشته به شبکه‌ای از رودخانه‌هایی متصل بود که درحدود ۳/۵ تا ۳/۹ میلیارد سال پیش جریان داشتند.

دهانه‌ی جزرو کمتر از ۴۸ کیلومتر قطر دارد و متخصصان امیدوار هستند این مکان شاید مولکول‌های آلی باستانی را در دل خود حفظ کرده باشد. مأموریت مارس ۲۰۲۰ همچنین حامل امیدهایی برای هدفی به‌مراتب بلندپروازانه‌تر یعنی ارسال انسان به مریخ است. والاس این چشم‌انداز را نخستین مأموریت انسانی پیش‌گامانه به مریخ می‌داند.

رؤیای ناسا برای ارسال انسان به مریخ در زمانی مطرح می‌شود که مسابقه‌ی فضایی تازه‌ای در حال شکل‌گیری است و در آن سو چین با برنامه‌ی فضایی خود سلطه‌ی آمریکا در فضا را درمعرض تهدید قرار داده است. در همان هفته‌ای که مارس ۲۰۲۰ رونمایی شد، چین یکی از قدرتمندترین راکت‌های دنیا را پرتاب کرد تا در مسیر تلاش برای تحقق مأموریت فضایی‌اش به مریخ در سال آینده گام بلندی بردارد.

مریخ‌نورد مارس ۲۰۲۰ دست‌کم یک سال مریخی فعالیت خواهد کرد که تقریبا به‌اندازه‌ی دو سال زمینی طول می‌کشد. با‌این‌حال، همان‌طورکه مریخ‌نورد کیوراسیتی و مریخ‌نورد ازدست‌رفته‌ی آپورچونیتی نشان دادند، کاوشگران مریخی به‌طور مکرر عملکردهایی فراتر از انتظار داشته‌اند.