فایل XML چیست و چگونه می‌توان از آن استفاده کرد؟

XML مخفف زبان نشانه‌گذاری قابل توسعه به‌حساب می‌آید. هدف این زبان، توصیف و سازمان‌دهی داده‌ها روی اینترنت، اپلیکیشن‌های موبایل و بسیاری از موارد دیگر است؛ اما XML چگونه کار می‌کند و چه کاربردهایی دارد؟

زبان‌های نشانه‌گذاری برای حاشیه‌نویسی متون یا اضافه کردن اطلاعات به کار می‌روند. حاشیه‌نویسی‌ها از دید کاربر نهایی مخفی می‌مانند. ماشین (مرورگر) این یادداشت‌ها را قبل از پردازش می‌خواند و متن را به‌صورت دستورها نشانه‌گذاری نمایش می‌دهد. براساس تعریف ویکی‌پدیا:

ایده‌ی این اصطلاح برگرفته از نشانه‌گذاری نسخه‌های کاغذی مثل دستورالعمل‌های بازنگری ویراستارها است که معمولاً با خودکار آبی روی نسخه‌ی نویسندگان نوشته می‌شوند. در رسانه‌های دیجیتال، تگ‌ها جایگزین یادداشت‌های دستوری آبی شده‌اند و بخش‌های مختلف سند را نشان می‌دهند.

HTML (زبان نشانه‌گذاری ابَرمتن)، نمونه‌ای شناخته‌شده از زبان نشانه‌گذاری محسوب می‌شود. با‌ اینکه HTML (و دیگر زبان‌های برنامه‌نویسی) ظاهر وب‌سایت را تعریف می‌کند، هرگز ردپایی از کد در آن‌ها مشاهده نمی‌کنید. تنها چیزی که می‌بینید، تفسیر مرورگر است. برای مثال، تنها می‌توانید فرمت‌دهی متنی یا تصاویر تعبیه‌شده را ببینید.

XML یک نوع زبان نشانه‌گذاری متا است که برای اینترنت توسعه داده می‌شود. XML ازاین‌رو یک زبان متا به‌حساب می‌آید که می‌توان از آن برای توصیف و تعریف زبان‌های نشانه‌گذاری دیگر استفاده کرد. XML نسخه‌ی ساده‌شده‌ای از SGML (زبان نشانه‌گذاری تعمیم‌یافته‌ی استاندارد)، مادر زبان‌های نشانه‌گذاری به‌شمار می‌آید.

XML به HTML شباهت دارد، اما ازآنجاکه کاربرها می‌توانند بلوک‌های سازنده‌ی خود را اضافه کنند، XML انعطاف بیشتری دارد. یکی از تفاوت‌های کلیدی بین HTML و XML این است که HTML ظاهر داده‌ها را تعریف می‌کند درحالی‌که XML چیستی داده‌ها را توصیف می‌کند؛ به همین دلیل XML نمی‌تواند جایگزینی برای HTML باشد، بلکه صرفاً می‌تواند آن را توسعه دهد.

XML برای توصیف داده‌ها به DTD (تعریف نوع سند) وابسته است. DTD دیکشنری ماشین محسوب می‌شود و ماشین ازطریق این دیکشنری می‌تواند زبان نشانه‌گذاری را تفسیر کند؛ بنابراین، هر سند باید با تعریف نوع DTD آغاز شود. HTML از همین اصل تبعیت می‌کند. کدی که در بسیاری از وب‌سایت‌ها می‌بینید، به کد زیر شباهت دارد:

در این مثال، DTD همان html 4.0 است. مرورگر هرکدام از دستورها را با DTD خود مقایسه می‌کند و وظیفه‌ی هر دستور را مشخص می‌کند. به همین ترتیب، دستور به ‌متن برجسته و دستور به متن زیرخط‌دار تفسیر می‌شود.

مشکل HTML مجموعه دستورهای ایستای آن هستند. برای تعریف مشخصه، به تایپ این دستورها نیاز دارید؛ و برای هر بار تعریف باید آن‌ها را مجدداً وارد کنید. با اینکه دستورها HTML سرراست هستند و یادگیری آن‌ها هم ساده است، انعطاف کمی دارند.

برای مثال، فرض کنید بخواهید اندازه یا رنگ هدری را که چندین مرتبه در سایت خود از آن استفاده کرده‌اید، تغییر دهید. قطعاً وارد کردن دستورهای تکراری مثل تغییر اندازه و رنگ برای هر بار تکرار هدر، کسل‌کننده خواهد بود.

در طراحی وب، CSS (صفحات آبشاری و پشت سرهم)، مشکل ویرایش خسته‌کننده‌ی اسناد HTML را برطرف می‌کند. در CSS به‌راحتی می‌توانید مشخصه‌ی H1 را به هدر وب‌سایت خود اضافه و در style sheet هم ظاهر آن را تعریف کنید. برای تغییر ظاهر هدر، فقط یک بار تغییر آن کافی است.

XML وظیفه‌ی سازمان‌دهی و تعریف داده‌ها را برعهده دارد. XML با مشخصه‌هایی مثل اندازه و رنگ سروکاری ندارد. بلوک‌های سازنده‌ی آن مشابه تگ‌های HTML مرتبط با CSS هستند. تعریف عنوان، هدر، متن و دیگر عناصر متن در XML ساده است و وظیفه‌ی تفسیر را بر دوش ماشین قرار می‌دهد.

امروزه در سطح وسیعی از XML استفاده می‌شود. برنامه‌ها و دستگاه‌های مختلف از آن برای کنترل، سازمان‌دهی، ذخیره‌سازی، انتقال و نمایش داده‌ها استفاده می‌کنند. برای مثال، XML در سطح وسیعی در مبادله‌های داده‌ای B2B کاربرد دارد. XML با فرمت فایل‌های آفیس از جمله فایل‌های Microsoft Office و Google Docs هم سازگار است.

همان‌طور که قبلاً هم گفته شد، XML داده‌ها را به فرمت متنی ساده ذخیره می‌کند؛ به همین دلیل می‌توان فایل‌های XML را با برنامه‌های متعدد باز کرد. روی فایل XML کلیک کنید، Open with را از منو انتخاب کنید و سپس برنامه‌ی مورد نظر را انتخاب کنید. می‌توانید هرکدام از برنامه‌های ذیل را امتحان کنید:

می‌توانید از نمایشگر آنلاین XML مثل نمایشگر Code Beautify هم استفاده کنید. با هر کدام از برنامه‌های فوق می‌توانید فایل XML را باز کنید اما مزیت ++Notepad و نمایشگرهای اختصاصی XML یا ویرایشگرها، تگ‌های رنگی XML است و به این صورت تفکیک داده‌ها آسان‌تر می‌شود. با‌این‌حال، این برنامه‌های نمی‌توانند کد XML را اجرا کنند.

برای کسانی که به‌دنبال پردازش یکپارچه XML هستند، ابزارهایی مانند Flexter می‌توانند بسیار مؤثر باشند. همان‌طور که Code Beautify مشاهده‌ی آنلاین XML را ساده می‌کند، Flexter پردازش XML را به یک سطح بالاتر می‌برد. Flexter، تولیدشده توسط Sonra، یک راه‌حل ویژه برای تبدیل داده‌های پیچیده XML به فرمت‌های ساختارمند و رابطه‌ای محسوب می‌شود و انتخابی ایدئال برای کاربرانی است که با چالش‌های داده‌های مبتنی بر XML روبه‌رو هستند.

تقویت کار با XML: ابزار Flexter به‌مراتب از مشاهده‌گرهای معمولی XML فراتر می‌رود و قابلیت‌های پیشرفته‌ای برای تبدیل XML را فراهم می‌کند. Flexter این امکان را فراهم می‌کند تا فایل‌های پیچیده XML به فرمت‌های ساختاری تبدیل و استفاده‌ی بهینه از داده تضمین شود.

کارایی در تبدیل XML: برای کسانی که با تبدیل XML به مقیاس کوچک یا متوسط یا حتی نیازهای سازمانی بزرگ سروکار دارند، راه‌حل قابل تنظیم Flexter با پیچیدگی داده‌های شما سازگاری پیدا می‌کند و پردازش XML را کارآمد و مؤثر می‌سازد.

امروزه JSON جایگزین محبوب‌تری برای یکپارچه‌سازی داده‌ها است؛ اما اگر برنامه‌نویس هستید، شاید گاهی به کار با XML نیاز داشته باشید.