اگر فیسبوک نباشد چه اتفاقی می‌افتد

فیسبوک یکی از موفق‌ترین شبکه‌های اجتماعی است و تابه‌حال هیچ شبکه‌ی اجتماعی دیگری نتوانسته این تعداد از انسان‌ها را از سراسر جهان دور هم جمع کند. فیسبوک بیش از ۲.۳ میلیارد عضو دارد و این یعنی ۳۰ درصد جمعیت جهان هر ماه از این طریق با یکدیگر تعامل می‌کنند. به همین دلیل اقتصاددانان ارزش تعداد کاربران این شبکه‌ی اجتماعی را تریلیون‌ها دلار برآورد کرده‌اند.

البته ناگفته نماند که طی سال‌های اخیر اتهامات مختلفی از جمله اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی، رعایت نکردن حریم خصوصی، دخالت در نتیجه‌ی انتخابات و... به فیسبوک وارد شده و شاید وقت آن رسیده باشد که زندگی را بدون این غول شبکه‌های اجتماعی تصور کنیم.

محققان برای این منظور، زندگی تعدادی از فعالان فیسبوک را بعد از بستن حساب کاربری آن‌ها زیر نظر گرفتند. محققان دانشگاه نیویورک و استنفورد چند هزار کاربر فیسبوک را استخدام کرده و سپس از آن‌ها خواستند حساب کاربری فیسبوک خود را به مدت چهار هفته در اواخر سال ۲۰۱۸ غیرفعال کنند. محققان از عدم دسترسی داوطلبان به فیسبوک اطمینان حاصل پیدا کرده و سپس تحقیقات خود را روی زندگی آن‌ها آغاز کردند.

این افراد به‌طور متوسط روزانه یک ساعت اوقات فراغات بیشتری نسبت به قبل داشتند و ترجیح می‌دادند به‌جای گشت زدن در سایر شبکه‌های اجتماعی، این مدت زمان را با دوستان و خانواده سپری کنند یا تلویزیون ببینند. این افراد کمتر از گذشته از اخبار و رویدادها مطلع می‌شدند و نسبت به فعالان شبکه‌های اجتماعی، جبهه‌گیری کمتری نسبت به آن‌ها داشتند. کنار گذاشتن فیسبوک میزان افسردگی و اضطراب آن‌ها را به شکلی قابل‌توجه کاهش داده و شادی و رضایت آن‌ها را افزایش داده بود.

این آزمایش به برخی کاربران کمک کرد اعتیاد خود به فیسبوک را کنترل کنند. تعدادی از آن‌ها چند هفته بعد از غیرفعال کردن حساب کاربری فیسبوک و بازگشت مجدد ۲۳ درصد زمان کمتری را در این شبکه‌ی اجتماعی سپری کردند. پنج درصد از این افراد نیز به‌قدری از زندگی بدون فیسبوک راضی بودند که هنوز حساب کاربری خود را فعال نکرده‌اند. تمام افراد شرکت‌کننده با دریافت مبلغی حاضر شده بودند حساب کاربری خود را موقتا غیرفعال کنند و نتیجه‌ی جالب دیگر این بود که داوطلبان حاضر بودند این کار را چهار هفته‌ی دیگر و با ۱۳ درصد پول کمتر انجام دهند؛ اما اغلب آن‌ها حاضر نبودند فیسبوک را برای همیشه ترک کنند.

عدم تمایل داوطلبان به ترک دائم فیسبوک نشان می‌دهد این شبکه‌ی اجتماعی علاوه‌بر مشکلاتی که ایجاد می‌کند، ارزش زیادی به مصرف‌کنندگان می‌دهد و عدم استفاده از فیسبوک، این ارزش‌ها را از بین می‌برد. بااین‌حال تعداد زیادی از مردم حاضر به استفاده از خدماتی نیستند که ۲.۳ میلیارد نفر از آن استفاده می‌کنند و همچنین اگر این خدمات وجود نداشته باشد، شاید تأثیر بهتری روی دنیا بگذارد.

یک شبکه‌ی اجتماعی با افزایش اعضای آن رونق پیدا می‌کند و هرقدر افراد بیشتری به آن اضافه شوند، ارتباطات مردم نیز بیشتر می‌شود و ارزش آن نزد کاربران افزایش پیدا می‌کند؛ دلیل به قدرت رسیدن فیسبوک نیز همین موضوع بود. این شبکه‌ی اجتماعی در سال ۲۰۰۴ بنیان‌گذاری شد و روزبه‌روز تعداد کاربران آن افزایش پیدا کرد.

برای درک بهتر این موضوع، شهر پیشرفته‌ای را تصور کنید که امکانات و فرصت‌های جدیدی به شهروندان خود ارائه می‌دهد و سایر مردم با دیدن وضعیت خوب این افراد کم‌کم به این شهر مهاجرت می‌کنند. در مورد فیسبوک نیز شرایط به همین صورت بود، مردم جذب شبکه‌ی اجتماعی می‌شدند که همه‌ی دوستان و اعضای خانواده‌شان در آن فعالیت می‌کردند و این به نفع فیسبوک بود. درواقع فیسبوک اولین شهر بزرگ دیجیتالی بود که مردم زیادی از سراسر دنیا را به یکدیگر پیوند می‌داد.

در شهرهای واقعی و فیزیکی، نزدیک بودن به دوستان و اعضای خانواده یکی از عوامل مهمی است که باعث حفظ جمعیت یک منطقه می‌شود. در قرن نوزدهم شهرهای صنعتی به‌دلیل سهولت حمل‌ونقل معمولا در نزدیکی راه‌های آبی شکل می‌گرفتند. اما امروزه حمل‌ونقل دریایی دیگر مانند گذشته اهمیت چندان زیادی در افزایش جمعیت یک منطقه ندارد. عملکرد نهایی یک تیم تحقیقاتی نیز همین موضوع را ثابت می‌کند. این افراد برای انجام یک پروژه‌ی تحقیقاتی به جنوب کالیفرنیا سفر کرده بودند و با اینکه این پروژه‌ی تحقیقاتی بسیار جالب و در شهری بسیار بهتر از شهر خودشان بود، بعد از گذشت یک ماه همه‌ی آن‌ها به شهر اصلی خود و جایی که دوستان و خانواده‌شان حضور داشتند بازگشتند.

بازگشت به زادگاه به‌دلیل دلتنگی برای دوستان و خانواده شاید دلیل خوبی برای حفظ جمعیت یک منطقه‌ی مسکونی باشد اما اگر تمام شهروندان آن تصمیم بگیرند باهم به‌جای بهتری نقل مکان کنند، مطمئنا شرایط فرق خواهد کرد.

دو محقق از دانشگاه اقتصاد لندن و دانشگاه هاروارد تصمیم گرفتند وضعیت بریتانیا و فرانسه را در دوران روم و بعد از فروپاشی امپراتوری آن بررسی کنند.

بعد از سقوط امپراتوری، نظم سیاسی فرانسه کمتر از بریتانیا تحت تأثیر فروپاشی قرار گرفت و اغلب شهرهای فرانسوی به فعالیت گذشته‌ی خود ادامه دادند. اما در بریتانیا این موضوع برعکس بود و نتیجه این شد که شهرهای جدید بیشتری در بریتانیا نسبت به فرانسه شکل گرفت و سال‌ها بعد نزدیکی شهرهای جدید به مسیرهای آب مزیت زیادی برای شهروندان بریتانیا به همراه داشت. جمعیت در شهرهای جدید افزایش پیدا کرد و بریتانیایی‌ها از به‌روزرسانی شدن شبکه‌ی شهری خود بسیار راضی و خشنود بودند درحالی‌که مردم فرانسه همچنان در حال لایک و اشتراک‌گذاری شهرهای به‌جامانده از اجداد رومی خود بودند.

اگر مارک زاکربرگ، شبکه‌ی اجتماعی که خلق کرده را نابود کند، مطمئنا پلتفرم مشابه دیگری به قدرت خواهد رسید و تمام مردم در آن عضو خواهند شد. اما اگر دوران فیسبوک را محصول خاصی از یک دوره‌ی تاریخی زودگذر در نظر بگیریم، دیدگاه مردم به شبکه‌های اجتماعی و نحوه‌ی استفاده از آن تنها درصورتی بهبود پیدا خواهد کرد که همه‌ی مردم همزمان باهم تصمیم بگیرند دنبال جایگزین بهتری باشند.