استاندارد ISO چیست و چطور باید تنظیم شود

در عکاسی، ISO به معنای میزان حساسیت یک قطعه فیلم یا سنسور دیجیتال به نور است. هرچه این معیار بالاتر باشد حساسیت دستگاه بالاتر خواهد بود. هرچه حساسیت دوربین به نور کمتر باشد، دستگاه نیازمند دیافراگمی بازتر و سرعت کمتر در بسته شدن شاتر است. اکثر دوربین‌های دیجیتال دامنه‌ی حساسیتی بین ۱۰۰ تا ۱۲,۸۰۰ دارند.

ISO (مخفف International Organization for Standardization) نام نهادی است که این استاندارد را تعریف کرده است. تمامی تولیدکنندگان دوربین، سنسورهای خود را به شکلی تنظیم می‌کنند که در دامنه‌ی حساسیت استاندارد قرار بگیرند. پس ISO 100 در یک دوربین کانن 5D MKIV حساسیت نور مشابه همین رقم در آیفون خواهد داشت.

ISO در دوربین‌های آنالوگ و دیجیتال مفهومی یکسان دارد؛ هرچند به شکلی متفاوت ثبت می‌شود. در فیلم‌‌ها این رقم نشان‌دهنده‌ی سرعت واکنش مواد شیمیایی به نور است. هرچه این مواد سریع‌تر به نور واکنش نشان دهند؛ میزان ISO بالاتر خواهد بود و نیاز به نور کمتری برای ثبت یک تصویر است. اما در این متن بیشتر تمرکز ما روی دوربین‌های دیجیتال معطوف است.

سنسور دوربین‌های دیجیتال از میلیون‌ها سنسور کوچک‌تر ساخته شده است. به‌عنوان مثال یک سنسور ۲۰ مگاپیکسل، ۲۰ میلیون سنسور کوچک‌تر را در خود جای داده است که هرکدام وظیفه‌ی تعیین روشنایی یک پیکسل را به عهده دارد. فوتون‌های نور به این سنسورهای کوچک برخورد می‌کنند و میزانی از بار الکتریکی را فعال می‌کنند. هرچه فوتون‌های بیشتری یک سنسور را هدف قرار دهند؛ میزان این بار بیشتر خواهد بود و در نتیجه پیکسل مورد نظر روشن‌تر خواهد شد.

رابطه‌ی بین میزان بار الکتریکی و روشنی هر پیکسل قراردادی است و توسط سازنده‌ی دوربین تعیین می‌شود. پس سازنده‌ها سنسور را به شکلی تنظیم می‌کنند که تصویر ذخیره‌شده در یک دوربین دیجیتال با حساسیتِ ۱۰۰، مشابه تصویر ثبت‌شده روی یک فیلم با همین حساسیت ظاهر شود.

درحالی‌که یک فیلم ISO 200 از لحاظ شیمیایی ترکیبی متفاوت با ISO 100 دارد؛ در دوربین دیجیتال سنسورِ دریافت نور همواره یکسان است و همواره بار الکتریکی یکسانی دریافت می‌کند. پس مقدار حساسیت توسط دستگاه شبیه‌سازی می‌شود. زمانی که حساسیت یک دوربین دیجیتال از ۱۰۰ به ۲۰۰ افزایش پیدا می‌کند، در سنسورها هیچ تغییری ایجاد نمی‌شود؛ بلکه میزان باری که هر سنسور دریافت می‌کند و در نتیجه روشنایی هر پیکسل توسط دستگاه دوبرابر می‌شود. به همین دلیل است که دوربین‌های دیجیتال در نور کم بهتر از دوربین‌های آنالوگ عمل می‌کنند.

برای اندازه‌گیری ISO از یک رابطه‌ی لگاریتم ساده استفاده می‌شود. هربار که مقدار ISO دوبرابر می‌شود؛ روشنایی عکس به اندازه‌ی یک «استاپ» (که اصطلاحی در عکس‌برداری برای اشاره به میزان نور دریافتی است) افزایش پیدا می‌کند.

پس تفاوت میان روشنایی بین دو تصویر با حساسیت‌های ۱۰۰ و ۲۰۰ به اندازه‌ی تفاوت بین دو تصویر با حساسیت‌های ۸۰۰ و ۱۶۰۰ است. در دوربین شما، یک تصویر با حساسیتِ ISO 6400، شش استاپ روشن‌تر از ISO 100 است.

در کنار سرعت و گستردگیِ  دیافراگم، ISO یکی از مهم‌ترین معیارهای تصویربرداری مدرن است. حساسیت ممکن است به اندازه‌ی دو مورد اول بر ظاهر تصویر تأثیر نگذارد؛ ولی باید با دقت و در تناسب با شرایط محیطی انتخاب شود.

در تصویر پایین دو تصویر از برگی یکسان را می‌بینید که با بزرگ‌نمایی ۲۰۰٪ و در فاصله‌ی چند ثانیه از یکدیگر گرفته شده‌اند. تصویر سمت چپ با حساسیت ISO 100 گرفته شده است و تصویر سمت راست با حساسیت ISO 1600.

می‌توانید تأثیر این تغییر را در عکس‌برداری مشاهده کنید. در تصویر سمت چپ که با حساسیت کمتر و سرعت شاتر کمتر گرفته شده است؛ تصویر نویز بسیار کمی دارد ولی تار به نظر می‌رسد. در تصویر سمت راست که سرعت و حساسیت بیشتری دارد؛ مرزها به شکل کامل مشخص هستند اما نویز زیادی در تصویر دیده می‌شود.

انتخاب حساسیت متعادل (و سرعت شاتر و باز بودن دیافراگم به میزان مناسب)‌ به برداشتن بهتر تصویر در شرایط مختلف کمک می‌کند. در نهایت برقراری این تعادل بر عهده‌ی عکاس است و تجربه‌ی وی در تصمیم‌گیری صحیح بی‌تأثیر نیست.