روبرت شیللر‌: حباب تکنولوژی وجود دارد، اما چالشی برای این حوزه ایجاد نمی کند

روبرت شیلر اقتصاددان و برنده‌ی جایزه‌ی نوبل که معروف به شناسایی حباب‌ها در بازارهای‌ مختلف است در سال ۲۰۰۰ با انتشار کتاب « شور و اشتیاق غیر منطقی‌ » عنوان پرفروش‌ترین کتاب را کسب کرد. وی در این کتاب از انفجار قریب الوقوع در اقتصاد آمریکا سخن گفته است. چند سال بعد او به عنوان اولین نفر در مورد املاک آمریکا هشدار داد که به زودی قیمت‌ مسکن از کنترل خارج خواهد شد که این اتفاق در سال ۲۰۰۷ افتاد.

اخیرا این اقتصاددان در بوستون در انجمن ام آی تی آلومنی در مورد کتاب اخیر خود «phishing for phools» به همراه همکارش جورج اکرلوف دیگر برنده‌ی جایزه‌ی نوبل مصاحبه‌ای داشته که در آن در مورد نقش تکنولوژی در اقتصاد صحبت می‌کند و از وی پرسیده می‌شود آیا حباب بعدی خود تکنولوژی است که احتمالا ترکیده خواهد شد؟

شما را به خواندن این مصاحبه‌ی خواندنی دعوت می کنیم.

در کتاب جدیدتان بحثی را در مورد اینکه بازارها همانطوری که به ما آسیب می‌رسانند کمک‌رسان ما هم هستند، مطرح کرده‌اید. چه بازخوردی تا کنون در مورد آن داشتید؟

در سایت آمازون ما سه ستاره از پنج ستاره گرفتیم. اما این به این دلیل است که برخی افراد از ما متنفرند.‌ آنها به ما یک ستاره دادند و نمره‌ی واقعی ما را پایین کشیده‌اند.به نظر من بهترین موضوعی که می توانید در آمازون دنبال آن باشید همین موضوعاتی است که سه ستاره گرفته‌اند بخاطر اینکه بعضی از افراد آن‌ها را دوست ندارند. اگر موضوعی باشد که همه موافق آن باشند احتمالا یک موضوع خوب و واقعی نیست. بنابراین واقعیات این نوع رای‌ گیری همین است. اینطور نیست؟ همین امتیاز‌های دو هستند که عدد و رتبه‌ی شما را تعیین می کنند و شاید در دنیای واقعی نیز در مسئله‌ی اقتصاد همین‌ها هستند که باعث می‌شوند ما اقتصاد را به شکلی که هست ببینیم. دنیای امروزی پر از همین رتبه‌بندی‌ها است.

عنوان کتاب جدید شما «Phishing for Phools» اشاره‌ای دارد به پدیده‌ی ایمیل‌های فیشینگ و کتاب در مورد اقتصاد دستکاری شده و تقلبی که به صورت گسترده است، صحبت می‌کند؛ موضوعی که شما فکر می کنید هم اکنون بسیار همه‌گیرتر شده است. نقش تکنولوژی در اینگونه تغییرات چیست؟

تکنولوژی در هر دو مسیر حرکت می‌کند. یک موضوع خیلی عالی و بی‌نظیر این است که الان بازارهایی در وب ایجاد شده  که مشتریان براحتی در آن به گشت و گذار می‌پردازند و نظرات خود را زیر هر کالایی می‌نویسند و شما نسبت به آن کالا اطلاعات خوبی کسب می کنید. اگر کسی به عنوان تاکسی‌ اوبر فعالیت می‌کند و برای مسافران دردسر ایجاد می کند، خیلی سریع و موثر مدیریت شده و کنار گذاشته می‌شود. در طرف دیگر فرصتی را ایجاد می‌کند که ضعف‌های شما به شکل انفجار گونه‌ای منتشر شود. البته ما در مورد توطئه‌گری‌ها و مخالفت‌های بی دلیل که می‌تواند شکل بگیرد صحبتی نداریم. افرادی هستند که دوست دارند زندگی به دور از اینترنت داشته باشند.

شما مشهور به این هستید که حباب‌های تجارت‌های مختلفی نظیر املاک، بورس و ... را تشخیص داده‌اید. چه چیزی شما را امروزه نگران می کند؟

اگر شما با مقیاس تورم مقایسه کنید، قیمت مسکن خیلی بالا نیست؛ حداقل به شکل سال ۲۰۰۸ که گریبانگیر آن بودیم نیست. من بیشتر نگران وضعیت بورس هستم؛ علی‌الخصوص بورس آمریکا. این بازار قیمت خیلی بالایی دارد. اما این بازار جزء بازارهایی است که پیش‌بینی در مورد آن خیلی سخت است؛ من در مورد این بخش نگران هستم و دلیلم فقط اتکا به قیمت بالای بورس نیست؛ بلکه فاکتورهایی است که بازار بورس را به آن مسیرها سوق می‌دهد. از جمله عدم استقبال خوب از این بازار توسط مردم.

موضوعی که کمتر در مورد وجهه‌ی بیرونی بازار به آن پرداخته‌اند ترس نابرابری است که ما هم اکنون با آن مواجه هستیم و ضمنا ترسی که نسبت به تکنولوژی ایجاد شده است.

مردمی هستند که با این تفکر هر روز را سپری می‌نمایند که روزی خواهد رسید که رایانه‌ها جایگزین شغل آنها شوند. اگر شما بپرسید «بچه‌های شما در سی سال آینده مشغول چه کاری خواهند بود» مردم خواهند گفت: «نظری ندارم. آیا شغل‌هایی که امروزه اطرافمان مشاهده می‌کنیم در آن روزها هم خواهند بود؟ نمی دانم»

پروفسور دانشگاه MIT نوربرت وینر در سال ۱۹۴۸ کتابی با عنوان «Cybernetics» در مورد علوم کامپیوتر نوشته بود. او در بخشی می‌گوید «نمی‌دانم بیشتر نگران چه موردی باشم. کامپیوتر یا بمب اتم»؛ خوب دقیقا موضوع همین است که وی می‌گوید، بالاخره روزی فرا خواهد رسید که کامپیوتر جایگزین شغل‌های اطرافمان، یکی پس از دیگری، خواهد شد؛ موضوعی که البته هم اکنون نیز در حال رخ دادن است.

من این را به عنوان چالش زمانمان ارزیابی می‌کنم. شاید بزرگترین و مهمترین موضوعی که نیاز است سیاست‌گذاری‌های پردقتی داشته باشد همین است؛ همین موضوع خیلی سخت.

اینگونه که تکنولوژی کامپیوتر همه‌ی مرزها را می‌پیماید و ربات‌ها هرکاری انجام می‌دهند و با دستورات صوتی کارها پیش می‌رود و سوالات‌ شما را رایانه‌ها جواب می دهند. آنها طی ۱۰، ۲۰ ، ۳۰ سال آینده در چه نقطه‌ای خواهند بود؟

شاید بزرگترین سوالی باشد که در عصر حاضر با آن روبرو هستیم.

تکنولوژی در سال‌های اخیر به صورت قابل‌ ملاحظه‌ای باعث پیشرفت شده است و بر اساس آن بیشتر سرمایه‌‌‌گذاری‌های شرکت‌های استارت‌آپ حول و حوش همین محور می‌چرخد. آیا ما با حباب سرمایه‌گذاری در تکنولوژی روبرو هستیم؟

تکنولوژی بیشترین تاثیر و تغییر را در اقتصاد ما داشته است. افرادی هستند که شروع به نقد اعداد منتشر شده در مورد میزان تولید این بخش می کنند.

به هرحال به نظر من تغییرات خیلی مهمی در راه است و من خیلی مشتاق و هیجان‌زده هستم نسبت به مسائلی که اطرافم در حال رخ‌دادن است. خیلی عالی است که این همه اشتیاق کارگشایی را مشاهده می‌کنم. به نظر می‌رسد گاهی به سمت تولید حباب تمایل پیدا می‌کند؛ اما همانند یک نیروی خیلی قوی کنترل آن خیلی سخت است و من واقعا نمی‌دانم تا زمانیکه این مقدار تنوع در سرمایه‌گذاران این بخش وجود دارد آیا واقعا نیاز هست که زیاد نگران این موضوع باشیم که امکان انفجار حباب تکنولوژی وجود دارد؟!

نظر شما نسبت به عقیده‌ی این اقتصاد‌دان مشهور چیست؟‌ آیا تکنولوژی به سمتی خواهد رفت که ضررهایش بیشتر از سود‌ آن باشد؟