۱۸ آذر: تولد فریتس هابر شیمیدان بزرگ آلمانی
فریتس هابر ۹ دسامبر سال ۱۸۶۸ در خانوادهای یهودی در خاک کشور پروس متولد شد. پدرش یکی از تاجران موفق و سرشناس آن زمان بود ، مادر فریتس تنها سه هفته بعد از تولد وی به خاطر بیماری و ضعف شدید از دنیا رفت و فریتس هابر توسط عمههایش نگهداری میشد.
فریتس فقط ۶ سال داشت که پدرش مجددا ازدواج کرد؛ به دلیل اتفاقی که برای مادرش بعد از تولد وی افتاده بود، پدرش همیشه او را مقصر میدانست و به همین سبب رابطه بسیار سردی با پسرش داشت. فریتس بیشتر از اینکه با پدرش نزدیک باشد، با نامادری و یکی از خواهران ناتنی خود رابطه گرمی داشت. در آن زمان شرایط برای یهودیان در امپراتوری پروس کمی نامساعد بود؛ ولی فریتس هابر احساسات ناسیونالیستی شدیدی داشت و بیشتر از آنکه خود را یهودی بداند، یک آلمانی میهنپرست بود. فریتس هابر سال ۱۸۸۶ توانست با موفقیت تحصیلاتش را در مقطع دبیرستان پشت سر بگذارد. پدش مایل بود بعد از پایان تحصیل در مقطع دبیرستان، پسرش بهعنوان کارآموز در کارخانه رنگسازی مشغول به کار شود. فریتس توانست پدرش را متقاعد کند تا به وی اجازه ادامه تحصیل در رشته شیمی بدهد.
بدین ترتیب فریتس هابر وارد دانشگاه ویلهلم در برلین شد تا در رشته شیمی به تحصیل بپردازد. در خلال تحصیل تلاش زیادی کرد تا در کلاس درس اساتید آلمانی مشهور آن زمان، حضور یابد و از شیمیدانان برجسته کسب دانش کند. به واسطه همین تلاش با بسیاری از آنها آشنا شد و در آزمایشهای علمی شرکت میکرد که تجربه گرانبهایی برای وی به همراه داشت. فریتس هابر سرانجام سال ۱۸۹۱ از دانشگاه فریدریش ویلهلم در مقطع دکترا فارغالتحصیل شد، البته برای گرفتن تأییدیه دکترا مجبور شد پایاننامهاش را در دانشگاه برلین ارائه و از آن دفاع کند. بعد از پایان تحصیل در مقطع دکترا، فریتس هابر به زادگاهش بازگشت تا در کار به پدر کمک کند؛ اما آنها در کار نیز رابطه خوبی نداشتند. پدر فریتس از وی خواست برای کسب تجربه در شرکتهایی که در زمینه فراوردههای شیمیایی فعال هستند کار کند و بعد از مدتی مجددا به شرکت وی بازگردد. فریتس این پیشنهاد را قبول کرد.
چندی بعد فریتس هابر متوجه شد با اینکه وی دکترای شیمی دارد؛ اما آنچه در صنعت وجود دارد بسیار متفاوت از دنیای دانشگاهی است. لذا پدر را مجاب کرد تا اجازه دهد در دورههایی تخصصی دانشگاه زوریخ شرکت کند. پدر فریتس این درخواست فرزندش را پذیرفت. فریتس این دورهها را با موفقیت سپری کرد و پاییز سال ۱۸۹۲ مجددا به خانه بازگشت؛ اما مشکلات آنها در کار و اختلاف سلیقههایشان حل نشد و سرانجام پدر پذیرفت که آنها نمیتوانند در کنار یکدیگر کار کنند.
بعد از این جریان فریتس هابر به دنبال کار در محیطهای آکادمیک گشت و شروع به ارسال درخواست به دانشگاههای سرشناس آن زمان کرد. اما در آغاز نتوانست به آنچه میخواست دست پیدا کند. سرانجام کار در محیط آکادمیک را در دانشگاه جنا بهعنوان دستیار در سال ۱۸۹۲ آغاز کرد و تا سال ۱۸۹۴ در آنجا باقی ماند. سال ۱۸۹۴ فریتس هابر به استاد شیمی دکتر کارل انگلر در دانشگاه کارلسروهه معرفی شد تا به این ترتیب بهعنوان دستیار در این دانشگاه مشغول به کار شود. فریتس جوان نبوغ خود را خیلی زود در محیط علمی دانشگاه کارلسروهه با انجام موفق آزمایشهای علمی نشان داد و مورد توجه اساتید این دانشگاه قرار گرفت. به همین واسطه دانشگاه از وی برای تدریس در خصوص فناوریهای رنگ دعوت به همکاری کرد.
سال ۱۸۹۶ دانشگاه کارلسروهه شرایطی برای سفرهای علمی وی فراهم کرد تا به شهرهای صنعتی مختلف برود و به بررسی و تحقیق در خصوص فناوریهای رنگ بپردازد. سال ۱۸۹۷ دانشگاه سفر علمی دیگری برای فریتس هابر ترتیب داد تا وی در زمینه الکتروشیمی که بعدها به موضوع مورد علاقه وی تبدیل شد به تحقیق بپردازد. الکتروشیمی شاخهای از شیمیفیزیک و شیمیتجزیه است و به بررسی واکنشهای شیمیایی میپردازد که در اثر عبور جریان الکتریکی انجام میشوند یا انجام یافتن آنها سبب ایجاد جریان الکتریکی میشود.
بزرگترین دستاورد علمی فریتس هابر که به خاطر آن جایزه نوبل شیمی را دریافت کرد، به ارائه روشی برای تولید صنعتی آمونیاک مربوط میشود. در خلال سالهای فعالیت در دانشگاه کارلسروهه و بین سالهای ۱۸۹۴ تا ۱۹۱۱، دکتر فریتس هابر به همراه دکتر کارل بوش تلاشهای زیادی در زمینه پیدا کردن راهی برای تولید آمونیاک انجام دادند تا اینکه توانستند به روش هابر-بوش دست پیدا کنند که به روش هابر نیز مشهور است . فریتس هابر در واقع روشی برای تولید صنعتی آمونیاک از طریق واکنش گاز نیتروژن و گاز هیدروژن و با استفاده از کاتالیزورهای آهن و روتنیم ارائه کرد که تحول مهمی در صنعت کشاورزی به وجود آورد. برای درک اهمیت این کشف علمی، کافی است بدانید که نیمی از تمام مواد غذایی بشر در کره زمین به اکتشاف وی وابسته است و به واسطه دستاورد هابر و بهکارگیری آن در صنعت کشاورزی، بشر توانسته است این میزان مواد غذایی را در بخش کشاورزی تأمین کند. در کنار این موضوع، از دکتر فریتس هابر به خاطر دستاوردهای علمیاش در ساخت گاز سمی کلر و سایر گازهای سمی که در جنگ جهانی اول مورد استفاده قرار گرفت بهعنوان پدر سلاحهای شیمیایی نیز یاد میشود.
دکتر فریتس هابر در ۲۹ ژانویه سال ۱۹۳۴ در ۶۵ سالگی از دنیا رفت.
دیگر رویدادهای تاریخ ۱۹ آذر (۹ دسامبر)
این مطلب در تاریخ ۱۹ آذر ۱۳۹۶ بهروزرسانی شده است.
نظرات