۱۲ آبان: زادروز دانیل رادرفورد پزشک و شیمیدان بزرگ اسکاتلندی

۲۶۵ سال پیش در چنین روزی یعنی ۳ نوامبر سال ۱۷۴۹ دانیل رادرفورد پزشک و شیمیدان برجسته‌ی اسکاتلندی در شهر ادینبرگ اسکاتلند دیده به جهان گشود. دانیل فرزند استاد پزشکی دانشگاه ادینبرگِ دکتر جان رادرفورد بود که در زمان خود یکی از بزرگترین پزشکان دنیا به شما می‌رفت و شاگردان بسیاری را از جمله دانیل رادرفورد پرورش داد. دانیل در ۱۶ سالگی خانه را ترک کرد و وارد کالج شد و توانست در سال ۱۷۹۲ از دانشگاه ادینبرگ فارغ التحصیل شود. در همان جوانی دانیل رادرفورد توانست در یک آزمایش ساده وجود گازی تحت عنوان «هوای مهلک» را کشف کند که بعدها به نیتروژن معروف شد.

ژوزف بلک استاد دانشگاه ادینبرگ در حالی که مشغول آزمایش بر روی گاز دی اکسید کربن بود متوجه شد که نمی‌تواند شمع را در این گاز روشن نگه دارد این موضوع برای وی تبدیل به یک معما شد. در یکی از کلاس‌های درس این موضوع را با شاگردانش که دانیل رادرفورد نیز در میان آنها قرار داشت مطرح کرد. دانیل به این موضوع علاقه مند شد و آزمایشی را ترتیب داد. دانیل رادرفورد فضای بسته‌ای را ساخت و در آن یک موش قرار داد، سپس اینقدر صبر کرد تا موش بخاطر مصرف تمام اکسیژن موجود در فضای بسته بمیرد. سپس در آن فضا یک شمع روشن کرد تا باقیمانده اکسیژن نیز از بین برود، در مرحله بعد در آن فضا فسفر را نیز آنقدر سوزاند تا جایی که در ان فضا فسفر نیز امکان سوختن نداشت. سپس هوای فضای مورد آزمایش را از فیلترهای دیوکسید کربن عبور داد. رادرفورد گازی که در این فضا بدست آورده بود را «هوای محلک» نامگذاری کرد. گازی که وی به آن دست پیدا کرده بود در واقع نیتروژن یا ازت بود که یکی از عناصر شیمیایی در جدول تناوبی است و با عدد اتمی ۷ شناخته می‌شود. نیتروژن معمولاً به صورت یک گاز، غیر فلز، دو اتمی بی اثر، بی رنگ، بی مزه و بی بو است که 78% جو زمین را در بر گرفته و عنصر اصلی در بافتهای زنده است. نیتروژن ترکیبات مهمی مانند آمونیاک اسید نیتریک و سیانیدها را شکل می‌دهد.

مهم‌ترین کاربرد اقتصادی نیتروژن برای ساخت آمونیاک از طریق فرایند هابر است. آمونیاک معمولاً برای تولید کود و مواد تقویتی و اسید نیتریک استفاده می‌شود. نیتروژن همچنین به‌عنوان پرکننده بی اثر، در مخزن‌های بزرگ برای نگهداری مایعات قابل انفجار، در هنگام ساخت قطعات الکترونیک مانند ترانزیستور، دیود و مدار یکپارچه و همچنین برای ساخت فلزات ضد زنگ استفاده می‌شود. نیتروژن همچنین به صورت ماده خنک کننده، برای منجمد کردن غذا و همچنین ترابری آن و در زیست‌شناسی برای نگهداری پایدار از نمونه‌های زیستی کاربرد دارد.

دکتر دانیل رادرفورد در تاریخ ۱۵ دسامبر سال ۱۸۱۹ در ۷۰ سالگی در زادگاهش فوت کرد.

همچنین بر خود لازم می‌دانیم تا فرا رسیدن ایام سوگوار تاسوعا و عاشورا و شهادت مظلومانه سالار شهیدان و سرور آزادگان جهان امام حسین (ع) و یاران باوفایشان را به مسلمانان و شیفتگان آن حضرت تسلیت عرض کنیم.