چگونه اپل دنیا را متحول کرد: نگاهی به اپ استور پنج ساله

حالا پنج سال بعد از آن روز، اپ استور اپل پذیرای بیش از 900 هزار برنامه iOS است که در مجموع بیش از 50 میلیارد بار دانلود شده‌اند. این تجارت پر سود میلیارد دلاری آنچنان قابل توجه است که بر ساختار سیستم عامل iOS نیز تأثیرات شگرفی گذاشت. از بازی (پرندگان خشمگین) گرفته تا حمل و نقل عمومی (برنامه Uber) و مجموعه‌ی کاملی از ابزارهای تجاری را می‌توان در این فروشگاه یافت.

اپل تخمین می‌زند که تقریباً 300 هزار شغل مستقیم و غیر مستقیم به واسطه‌ی اقتصاد مبتنی بر تولید و فروش نرم‌افزارهای کاربردی در ایالات متحده ایجاد شده است. تیم کوک مدیر عامل اپل ماه گذشته در کنفرانس جهانی توسعه دهندگان اعلام کرد که،

پیش از این هیچ چیز شبیه فروشگاه برنامه‌های اپل وجود خارجی نداشت، و این فروشگاه موفق شد به طور اساسی تغییراتی را در سطح جهانی حادث شود. یک شبه، جهان با دگرگونی قبل توجهی مواجه شد، تغییری که چشمگیر و جالب توجه است.

بسیاری از توسعه دهندگان با این حرف‌های تیم کوک موافق هستند. فیل لیبین، مؤسس و مدیرعامل شرکت Evernote در مصاحبه‌ای اذعان کرده است که، «اگر به تمامی اتفاقاتی که در این پنج ساله‌ی اخیر اتفاق افتاده نگاهی دوباره بیندازیم، اپ استور اپل را می‌توان یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین موارد موجود دانست.» دیگر توسعه دهندگان نیز با این زیرساخت موافق هستند چرا که دسترسی بی نظیری به صدها میلیون کاربر را میسر می‌ساخت، به گونه‌ای که کوچک‌ترین تیم‌های نرم‌افزاری نیز این فرصت را پیدا کردند تا یک شبه به خیلی زیادی از کاربران در ارتباط باشند.

در این مدت پنج ساله اپ استور موفق شده تا نوع نگرش ما به کاربرد گوشی‌های هوشمند را تغییر دهد و تولیدکنندگان سخت‌افزاری و نرم‌افزاری را به تولید محصولات و ارائه خدمات بهتر رهنمون سازد. به همین خاطر است، پذیرش اینکه استیو جابز با ایده‌ی تهیه چنین فروشگاهی به شدت مخالف بوده، غریب است.

بیش از هر رویداد مجزای دیگر، ظهور اپ استور اپل به آغاز دوره‌ای انجامید که استیو جابز به آن دوران پسا رایانه اطلاق می‌کرد؛ گر چه چنین رویدادی هرگز آن طور که باید و شاید روی نداد. همان‌طور که در زندگی‌نامه‌ای که والتر ایزاکسون از استیو جابز به رشته‌ی تحریر در آورده است، استیو جابز با حضور برنامه‌های ثالث در این بستر به شدت مخالف بود و تصور می‌کرد چنین عاملی می‌تواند به سیستم عاملی که او همکارانش تهیه کرده‌اند آسیب جدی وارد کند.

او هرگز دوست نداشت افراد خارج از شرکت برنامه‌هایی برای آیفون تهیه کنند، چرا که به سردرگمی مخاطبان، شیوع ویروس و دیگر مشکلاتی از این دست بینجامد.

اما در درون اپل، گروهی که سیستم عامل iOS را می‌ساخت به دنبال تقاضاهای مصرانه‌ی یک کیت نرم‌افزاری و ایجاد بسته لازم برای توسعه‌ی برنامه‌های بومی بودند. ایوان دال، که پیش از ترک اپل و پیوستن به Flipboard در زمینه‌ی تهیه برنامه‌های اصلی آیفون مشارکت داشته معتقد است که، «از نقطه نظر مهندسان – همه‌ی ما انتظار داشتیم یا حداقل امیدوار بودیم – که چنین رویکردی می‌تواند روند تهیه‌ی برنامه‌ای بومی را تسهیل نماید. ما هرگز از تأثیرات تجاری این امر آگاهی نداشتیم. هدف ما تنها از منظر تهیه برنامه‌های بیشتر بود.» مهندسان اپل تلاش زیادی برای تهیه برنامه‌ها و بازی‌های کوچک و جمع و جور خود مصروف می‌داشتند. دال به خاطر دارد که چطور همکارانش درگیر بازی‌های پیش پا افتاده بودند.

استیو جابز به توسعه دهندگان ابراز می‌داشت که برای تولید برنامه‌های مبتنی بر وب تلاش کنند به گونه‌ای که بتوان از طریق نسخه تحت گوشی مرورگر سافاری نیز به آن دسترسی داشت. برنامه‌های تحت وب قادر به اجرا در پلتفرم‌های گوناگون هستند، و امکان بروزرسانی خودکار را دارند، از این گذشته نیازی به گروه بسیار بزرگی برای بازبینی و بررسی آن نخواهد بود. و در سخنرانی در مک‌ورلد 2007 به بررسی مزایای کدنویسی تحت HTML و AJAX پرداخت و ابراز داشت، «می‌دانید مزیت چنین بستری چیست؟ اینکه دیگر نیازی به SDK نخواهید داشت! اگر بدانید چطور برنامه‌نویسی کنید، همه چیز را در اختیار خواهید داشت و با استفاده از استانداردهای موجود می‌توان برنامه‌های کاربردی فوق‌العاده‌ای برای آیفون نوشت.» (اما همه‌ی افراد به اندازه‌ی جابز مطمئن نبودند، حتی برخی از افراد صاحب نام برنامه‌های تحت وب را «ساندویچی از بدبختی» می‌نامیدند و عده‌ی دیگری از توسعه دهندگان که با نظر استیو جابز مخالف بودند، شروع کردند به هک کردن برنامه‌های بومی و اجرای برنامه‌های جیلبریک شده بر روی تجهیزات اپلی).

در رایانه‌های رومیزی، هدف ارائه‌ی خدمات بیشتر در محیط وب است؛ در حالی که بسیاری معتقدند چنین رویکردی می‌تواند در محیط گوشی‌های هوشمند نیز صحیح باشد، به نظر می‌رسد که چنین نیست. آرون لویس، مؤسس و مدیرعامل سرویس Box معتقد است که ذخیره‌سازی در سطح سازمانی و همکاری‌های بین سازمانی می‌تواند مفید فایده باشد. وی اذعان می‌کند، «معتقدم که آینده به گونه‌ای رقم خواهد خورد که iTunes به ناچار تنها به ارائه پیوند به وب سایت‌های قابل اجرا در محیط گوشی بدل خواهد شد. چنین تصوری با این ایده که باید برنامه‌های بومی را برای ابزار خود بسازیم بسیار متفاوت است.»

این موضوع تا حدودی به این خاطر روی داد که به طور سنتی نصب نرم‌افزار بر روی محیط گوشی‌های هوشمند سخت و دشوار بود. و توسعه دهندگان موظف بودند تا برنامه را در جایی بالا گذاری کرده، مکانی برای فروش آن یافته و کاربران را در مراحل نصب همراهی کنند. گرچه پس از صحبت‌های استیو جابز عده‌ای مکدر شدند، اما نه ماه بعد کم کم توجه بیشتری به این موضوع شد و اپل یک SDK مخصوص برای توسعه برنامه برای محیط آیفون ارائه کرد. اپل با قرار دادن اپ استور خود در گوشی‌ آیفون به کاربران اجازه داد تا در بین برنامه‌ها گشت و گذار کرده و هر آنچه دوست دارند را تهیه و خریداری کنند. حتی روند خریداری نیز ساده و سهل بود.

اما اگر اپل محیط اپ استور را در ابزارهای خود قرار نمی‌داد، هرگز موفق نمی‌شد تا این حد تأثیر گذار باشد. بیایید به یک نمونه‌ی جالب نگاه کنیم، زمانی که این برنامه نویس آیفون، ایگور پوشنجاک، مشغول تدریس طراحی و توسعه وب می‌پرداخت، او و برادرش با مشارکت یکدیگر توانستند یک برنامه 99 سنتی تهیه کردند و با پول حاصل از فروش آن سرمایه لازم را برای تولید برنامه‌های بیشتر بدست آوردند. یکی از این برنامه‌ها، بازی محبوب Doodle Jump است که تاکنون بیش از 100 میلیون مرتبه در تمامی پلتفرم‌ها دریافت شده است. وی معتقد است اگر اپل چنین امکان یکپارچه‌ای را فراهم نمی‌کرد، امکان نیل به موفقیت ممکن نبود. تمامی مزیت این کار آن بود که دسترسی به برنامه‌ها تسهیل شده بود. بدین ترتیب با ساده کردن روند کار کاربر نهایی از سویی و توسعه دهندگان از سوی دیگر؛ تولید، عرضه، خرید و فروش و نصب نرم‌افزارها را تسهیل نمودند.

هر چه اپ استور بیشتر توسعه یافته، مشکلاتش نیز بیشتر شده است. تقریباً از آغاز، اپل با تغییرات مداوم مشکل داشت و گاه و بیگاه راهکارهایی برای آن ارائه می‌کرد. در سال 2010 این شرکت حتی تولیدات یک کاریکاتوریست برنده‌ی جایزه‌ی پولیتزر که شخصیت‌های برجسته را به سخره گرفته بود را بایکوت کردند. بعدها با انتشار گزارشی در وال استریت ژورنال، مقامات اپل دریافتند برخی از برنامه‌ها بدون اطلاع کاربر، اقدام به انتقال برخی اطلاعات می‌کنند. امسال نیز پس از شکایت بسیاری از والدین پیرامون پرداخت‌های درون برنامه‌ای افسار گسیخته و هدر رفتن پول کودکانشان، اپل ناچار به پرداخت جریمه‌ی میلیون دلاری شد.

توسعه دهندگان اپ استور را می‌ستایند، اما آن‌ها پیرامون محدودیت‌هایش نیز گله دارند. به خصوص قابلیت‌هایی که رقبا آن را لحاظ کرده‌اند؛ از جمله خرید موقت، پرداخت برای بروزرسانی‌ها و راهی برای مقابله با نظرات تند درباره برنامه‌ها. بعضی از سرمایه‌گذران نیز معتقدند که موفقیت برنامه‌های اپ استور به تدریج سخت و سخت‌تر می‌شود. چی‌هو چیین در این باره ابراز می‌دارد، «ما از صدها برنامه به صدها هزار برنامه رسیده‌ایم، اما گنجایش صفحه‌ی خانگی آیفون از 20 به 24 برنامه افزایش یافته است. این روند دقیقاً همانند ساحلی است که روز به روز بر تعداد مردمی که در آن تفریح می‌کنند افزوده شده است».

چیین در تهیه برنامه iFund که بیش از 200 میلیون درآمد داشت نیز سرمایه‌گذاری کرده است. او همچنین در دیگر شرکت‌هایی که با رویکرد تجارت مبتنی بر موبایل فعالیت می‌کردند نیز مشارکت مادی داشته است، از آن جمله می‌توان به توئیتر، Spotify و Flipboard اشاره کرد. وی انتظار دارد که هنوز جای برای نوآوری‌های بسیار خالی است. او می‌گوید: «ما هنوز در ابتدای این رویکرد انقلابی هستیم. اپ استور یک محیط برتر در وب است و دسترسی و ما در ابتدای داستان هستیم.»