اصول ذخیره‌سازی دیجیتال؛ قسمت ششم: پشتیبان‌گیری

توضیح: صبح امروز، به علت بروز مشکلات فنی در سرور زومیت، این مقاله بدون متن و به صورت ناقص منتشر گردید. حال، ضمن دعوت از شما جهت مطالعه نسخه تکمیل شده مقاله، بابت بروز این مشکل، صمیمانه عذرخواهی می‌کنیم.

در قسمت اول، با واحد‌های اندازه‌گیری آشنا شده و با معرفی فضـای ذخیره‌سازی (Storage) و حافظه (Memory)، به تفاوت‌های این دو پرداختیم. در قسمت دوم، با ادامه مبحث قبل، فضاهای ذخیره‌سازی داخلی (هارد دیسک، SSD و دیسک‌های هیبریدی) را معرفی کرده و مزیت‌ها و معایب هر کدام را برشمردیم. قسمت سوم نیز، مفاهیم اولیه در زمینه هارد دیسک‌های اکسترنال (DAS) و NAS را شامل شد. در ادامه و در قسمت چهارم، مباحث مرتبط با DAS و NAS دنبال شد. در قسمت پنجم نیز به موضوع افزونگی و امنیت اطلاعات توجه شد. حال از شما دعوت می‌کنیم با قسمت ششم از سری مقالات اصول ذخیره‌سازی دیجیتال همراه باشید.

توضیح: برای درک کامل‌ مطالب بعدی، ممکن است مطالعه قسمت‌های پیشین لازم باشد.

در قسمت پیش به ویژگی افزونگی پرداخته شد. کاربران خانگی، شاید به افزونگی نیاز چندانی نداشته باشند اما قطعاً به پشتیبان‌گیری نیاز خواهند داشت. بک‌آپ یا پشتیبان‌گیری، به معنی نگه‌داری چند کپی از اطلاعات مهم در بخش‌های مختلف فضای ذخیره‌سازی است. در این حالت اگر اطلاعات موجود در یک بخش از دست بروند، می‌توان برای دسترسی به اطلاعات، به بخشی دیگری از فضای ذخیره‌سازی مراجعه نمود.

برای درک بهتر پشتیبان‌گیری، فرض کنید که در هنگام خرید از یک فروشگاه، از یک نوع کالا چند نمونه خریداری کرده و هرکدام را در کیسه‌های مختلفی قرار می‌دهیم. در این حالت اگر یکی از کیسه‌ها از بین برود، کیسه‌های دیگر با نمونه‌های مشابه وجود داشته و قابل استفاده هستند.

پشتیبان‌گیری از آنچه به نظر می‌رسد آسانتر است. برای مثال، ارسال یک فایل Word ازطریق ایمیل، نوعی پشتیبان‌گیری محسوب می‌شود، چراکه در این حالت حداقل دو نمونه از فایل شما وجود دارد، یکی در رایانه‌ فرستنده (شما) و دیگری در رایانه گیرنده. اگر از سرویس‌های ایمیل مبتنی بر وب مانند جیمیل استفاده می‌کنید، یک کپی از فایل‌های مناسب (مانند تصاویر یا اطلاعات کم‌حجم) در یکی از سرورهای ارائه دهنده سرویس نیز ذخیره می‌شود.

کاملاً واضح است که از ایمیل نمی‌توان به‌عنوان ابزار اصلی پشتیبان‌گیری استفاده کرد. چراکه علاوه بر این که زمان زیادی می‌برد، از تعریف یک روش پشتیبان‌گیری مناسب و ایدئال فاصله دارد. از این رو باید به‌دنبال یک رویکرد قدرتمند‌تر بود. در ادامه با چند روش متداول و مناسب برای پشتیبان‌گیری آشنا خواهیم شد.

یک سرویس پشتیبان‌گیری آنلاین (کلاد)، به شما امکان می‌دهد اطلاعات خود را ازطریق اینترنت، در یک یا چند رایانه راه‌دور آپلود کنید. به‌طور کلی شما اطلاع دقیقی از محل ذخیره‌سازی فایل خود روی رایانه راه‌دور ندارید. اطلاعات شما، روی سرورها و دیتا‌سنترهای مختلف سرویس و در نقاط مختلف جهان میزبانی می‌شوند. سرویس‌های پشتیبان‌گیری آنلاین زیادی در اینترنت وجود دارد. مانند دراپ‌باکس، گوگل‌درایو و اسکای‌درایو که همه آن‌ها قابلیت همگام‌سازی آنی و بلادرنگ یا زمان‌بنـدی شـده اطلاعـات محلی (Local) با اطلاعـات سرورهای راه‌دور را دارند. اکثر این سرویس‌ها، ۵ گیگا‌بایت فضای رایگان دراختیار کاربران خود قرار می‌دهند که کاربران می‌توانند در صورت نیاز فضای بیشتری نیز خریداری کنند. علاوه بر این، گوگل‌درایو، سرویس Google Docs را نیز ارائه کرده است که یک جایگزین مبتنی بر وب برای مایکروسافت آفیس محسوب شده و فایل‌های متنی کاربران را در سرورهای گوگل ذخیره می‌کند.

مزیت‌های سرویس‌های پشتیبان‌گیری آنلاین

سرویس‌های ابری، یک روش ساده و دردسترس برای پشتیبان‌گیری محسوب می‌شوند که اطلاعات کاربر را از آسیب، حفظ می‌کنند. علاوه بر این برای استفاده از این سرویس‌ها نیازی به ابزارهای جانبی و صرف انرژی و وقت زیادی ندارید و می‌توان، به شرط دردسترس بودن اینترنت، در هر جایی و با هر رایانه‌ای اطلاعات مورد نیاز را بازیابی کرد. این نوع سرویس بیشتر برای افرادی مناسب است که حجم اطلاعات کم (کمتر از ۵ گیگابایت) و سرعت اینترنت نسبتاً بالایی دارند.

معایب سرویس‌های پشتیبان‌گیری آنلاین

احتمالاً مشکل اصلی سرویس‌های آنلاین را می‌دانید. این سرویس‌ها نیازمند اینترنت و به‌شدت وابسته به آن هستند. در این نوع سرویس‌ها، سرعت آپلود ترافیک شما نقش مهمی بازی می‌کند. برای مثال اگر یک سرویس اینترنتی با سرعت آپلود ۱۲ مگابیت در ثانیه (Mbps) دراختیار داشته باشید، آپلود ۵ گیگابایت اطلاعات، حدوداً یک ساعت زمان خواهد برد.

این درحالی است که اغلب شرکت‌های ارائه دهنده اینترنت دنیا، سرعت آپلودی بین ۱ تا ۳ مگابیت در ثانیه ارائه می‌دهند. زحمت محاسبه سرعت آپلود و محاسبه زمان انتقال داده‌ها در ایران را هم به خود ندهیم بهتر است! علاوه بر این، بخشی از همین سرعت نیز در فرآیندهای تعاملی مانند انتقال داده‌ها بین سرور و کلاینت تلف می‌شود.

این مسئله را نیز باید در نظر داشت که برای استفاده از سرویس‌های پشتیبان‌گیری آنلاین، باید به تجهیزات انتقال داده اینترنتی و ابزارهای واسطه تکیه کرده و اطمینان کرد. علاوه بر این، برای حجم‌های بالاتر باید هزینه بپردازید.

با توجه به این موارد، اگر اطلاعات شما شامل فایل‌های چند‌رسانه‌ای یا خصوصی است، بهتر است از سرویس‌های پشتیبان‌گیری آنلاین استفاده نکنید.

بک‌آپ گیری محلی، به معنی پشتیبان‌گیری از اطلاعات روی یک فضای ذخیره‌سازی اکسترنال، مانند هارد‌دیسک‌های اکسترنال یا حافظه فلش‌ است. برتری این نوع پشتیبان‌گیری نسبت به رقیب آنلاینش در فراهم کردن فضای بیشتر و هزینه کمتر آن است. فضا‌های ذخیره‌سازی مورد استفاده در این روش پشتیبان‌گیری، هما‌نگونه که در قسمت‌های گذشته اشاره شد، به دو دسته هارد دیسک‌های اکسترنال قابل‌حمل (Portable External Drives) و هارد دیسک‌های اکسترنال رومیزی (Desktop External Drives) تقسیم می‌شوند. اطلاعات بیشتر درباره انواع فضاهای ذخیره‌سازی را می‌توانید در قسمت چهارم از سری مقالات اصول ذخیره‌سازی دیجیتال بیابید.

مزیت‌های پشتیبان‌گیری Local

این نوع پشتیبان‌گیری، سریع بوده و می‌تواند میزبان حجم زیادی از اطلاعات کاربر باشد. بستــه به نرم‌افزار پشتیبـــان‌گیـــری مورد استفــاده، می‌توان از ویژگی نسخـــه‌بندی (Versioning) نیز استفاده کرد. در این حالت، بک‌آپ گیری‌های انجام شده در نسخه‌های مختلف ذخیره می‌شوند و در صورت بروز مشکل برای هریک از نسخه‌ها، می‌توان به نسخه‌های قبل مراجعه نمود.

معایب پشتیبان‌گیری Local

در این حالت، در هر زمان، تنها می‌توان از اطلاعات یک دستگاه یا وسیله نسخه پشتیبان تهیه کرد. برای این کار نیز لازم است که کاربر، هربار تجهیزات را به رایانه متصل کرده و از آن‌ها استفاده کند.

با اینکه این نوع پشتیبان‌گیری کاری راحت است اما اغلب افراد آن را انجام نمی‌دهند و بعضا در مواردی به یاد پشتیبان‌گیری می‌افتیم که دیر شده است.

اگر در محل زندگی یا کار خود از چند رایانه استفاده می‌کنید و می‌خواهید پروسه پشتیبان‌گیری از اطلاعات این دستگاه‌ها را مدیریت کنید، بهتر است با پشتیبان‌گیری مبتنی بر شبکه آشنا شوید.

همان‌گونه که از نام این نوع پشتیبان‌گیری بر می‌آید، پشتیبان‌گیری مبتنی بر شبکه به معنی این است که شما در یک شبکه کامپیوتری، از یک رایانه به‌عنوان میزبان نسخه‌های پشتیبان سایر دستگاه‌های درون همان شبکه استفاده کنید. بهترین راهکار، برای به کارگیری این نوع پشتیبان‌گیری، استفاده از NAS سرورها است. البته پشتیبان‌گیری، تنها یکی از قابلیت‌های NAS سرور محسوب می‌شود. در حقیقت، ‌NAS Serverها از انواع مختلف بک‌آپ‌گیری پشتیبانی‌ می‌کنند.

جهت احترام به وقت شما، از پرداختن به NASها چشم‌پوشی ‌می‌کنیم. اطلاعات مربوط به NAS سرورها به‌طور مفصل در قسمت چهارم از سری‌ مقالات اصول ذخیره‌سازی دیجیتال آمده است.

بعضی از سرورهای NAS، مانند Time Capsule شرکت اپل، تنها برای استفاده به‌عنوان یک دستگاه پشتیبان‌گیری طراحی شده‌اند. این نوع از NAS سرورها، یک نسخه از اطلاعات موجود در رایانه‌های شبکه در خود نگه‌داری می‌کنند. در این مورد خاص، کاربر می‌تواند به کمک اپلیکیشن Time Machine از اطلاعات خود بک‌آپ بگیرد.

توضیح: این سرویس، به صورت پیش‌فرض روی رایانه‌های مک وجود داشته و قابل استفاده است.

بسیاری از NAS سرورها به‌عنوان فایل‌سرور و بستر به اشتراک‌گذاری فایل در تمام شبکه عمل می‌کنند. در این‌گونه موارد لازم است که یک نسخه پشتیبان از اطلاعات موجود در این نوع از NAS سرور، روی یک دستگاه ذخیره‌سازی جانبی یا یک NAS سرور دیگر قرار بگیرد. در‌واقع این کار دنبال کردن راهکار کلی پشتیبان‌گیری از اطلاعات است. به این صورت که برای مثال، از اطلاعات کلاینت‌ها روی سرور، از اطلاعات سرور روی دستگاه ذخیره‌سازی جانبی و از اطلاعات دستگاه‌ جانبی روی DVD پشتیبان تهیه می‌شود.

NAS سرورهای پیشرفته‌تر ، امکان پشتیبان‌گیری ابری را نیز ارائه می‌دهند. بدین‌ترتیب ‌می‌توان ازطریق اینترنت اطلاعات روی NAS را به یک رایانه راه‌دور (Remote) منتقل کرد. این امکان، اساساً شبیه پشتیبان‌گیری آنلاینی است که در بالا به آن اشاره شد، با این تفاوت که در این حالت سرور و رایانه راه‌دور هر دو به صورت شخصی دراختیار کاربر هستند.

مزیت‌های پشتیبان‌گیری مبتنی بر شبکه

Network Backup، امتیازهای پشتیبان‌گیری ابری را بدون نیاز به اینترنت دراختیار کاربر قرار می‌دهد. علاوه بر این مانند پشتیبان‌گیری Local، سرعت و حجم بالایی دراختیار شما قرار می‌گیرد، بدون آنکه نیازی به اتصال مجدد تجهیزات وجود داشته باشد. پس از یک بار انجام تنظیمات NAS سرور در شبکه، تمام کار به صورت خودکار انجام شده و نیاز به کار دیگری نیست. علاوه بر این چند رایانه مختلف، می‌توانند بدون محدودیت در فضای ذخیره‌سازی، به صورت هم‌زمان و در یک محل، از اطلاعات خود بک‌آپ بگیرند، در حالیکه NAS سرور از دید آن‌ها پنهان است.

معایب پشتیبان‌گیری مبتنی بر شبکه

در کنار هزینه بالای راه‌اندازی سیستم‌های پشتیبان‌گیری مبتنی بر شبکه، Set کردن تنظیمات اولیه آن‌ها نیز پیچیده‌تر از مدل‌های پشتیبان‌گیری دیگر است. برای کاربران خانگی، انجام تنظیمات NAS سرور، ممکن است سخت و دیوانه‌کننده باشد. علاوه بر این در مقایسه با پشتیبان‌گیری Local و علی‌الخصوص فضا‌های ذخیره‌سازی تاندربولت، پشتیبان‌گیری مبتنی بر شبکه سرعت پایین‌تری دارد.

بهترین روش حفظ اطلاعات، استفاده از هر دو امکان افزونگی و پشتیبان‌گیری در کنار هم است. تمام دستگاه‌های ذخیره‌سازی با درایوهای داخلی چندگانه، از افزونگی پشتیبانی می‌کنند. بااین‌حال، اگر مجبور به انتخاب بین افزونگی و بک‌آپ گیری شدید، به یاد داشته باشید که به‌طور کلی پشتیبان‌گیری خیلی مهم‌تر است، علی‌الخصوص برای کاربران خانگی.

سعی کنید تا آنجا که می‌توانید، از یکی از روش‌های پشتیبان‌گیری استفاده کنید. برای مثال اگر صاحب یک تلفن‌هوشمند هستید، همگام‌سازی (Sync) اطلاعات آن با رایانه یا ارسال اطلاعات آن به یک فضای ذخیره‌سازی ابری یا ایمیل کردن اطلاعات مهم آن به یک گیرنده مطمئن (برای خودتان یا دوست نزدیک‌تان) را به یک عادت برای خود تبدیل کنید.

به خاطر داشته باشید که با اینکه ممکن است اطلاعات زیادی روی دستگاه خود داشته باشید، اما اطلاعات حیاتی و غیرقابل جایگزینی شما، معمولاً حجم کمتری دارند. برای مثال، موزیک‌ها، ویدئو و نرم‌افزار را می‌توان مجدداً دانلود یا خریداری کرد. برای همین اگر با محدودیت فضای ذخیره‌سازی مواجه هستید، پشتیبان‌گیری از فایل‌های غیرضروری را حذف کنید. درمقابل، بهتر است از پروژه‌های کاری و مهم یا از اطلاعات حساب‌های مالی خود هر روز یا پس از هر بار تغییر و ویرایش، پشتیبان بگیرید.

نکته پایانی، در صورت امکان به تهیه تنها یک نسخه پشتیبان بسنده نکنید و بک‌آپ اطلاعات خود را روی چند دستگاه قرار دهید.

بسیار خب! تا اینجا، مباحث مطرح شده در سری مقالات اصول ذخیره‌سازی دیجیتال، بیشتر جنبه عمومی داشتند. در قسمت‌ آینده، با معرفی SAN سرورها وارد موضوعات تخصصی‌تر خواهیم شد.