نگاهی به ویندوز 3.0 مایکروسافت به مناسبت ۳۰ سالگی آن

درحالی‌که بسیاری از کاربران سیستم‌عامل ویندوز ۱۰ به مرور ویژگی‌های بیلد ۲۰۰۴ می‌پردازند سی سال از رونمایی سیستم‌عاملی به‌نام ویندوز ۳.۰ می‌گذرد؛ سیستم‌عاملی که محیطی گرافیکی سه‌بعدی را به کاربر ارائه می‌داد و ویژگی‌ها و امکانات به مراتب بهتری را نسبت به سیستم‌عامل‌های قبلی مایکروسافت به‌همراه داشت.

به همین منظور می‌خواهیم نگاهی به ویژگی‌های ویندوز ۳.۰ داشته باشیم که آن را نسبت به سیستم‌عامل‌های دیگر مایکروسافت متفاوت می‌ساخت. با زومیت همراه شوید.

اولین نسخه موفق از سیستم‌عامل ویندوز

زمانی‌که ویندوز ۳.۰ معرفی شد، اکثر کامپیوترهای آن زمان از داس استفاده می‌کردند؛ سیستم‌عاملی متنی که فاقد هرگونه محیط کاربری گرافیک بود و امکانات محدودی به کاربر ارائه می‌داد. در آن زمان، داس تنها قادر به اجرای یک برنامه در لحظه بود؛ اما تقاضای کاربران به سمتی می‌رفت که بتوان از چند برنامه به‌صورت هم‌زمان اضافه کرد.

درواقع دهه هشتاد میلادی را می‌توان زمانی دانست که مالتی‌تسکینگ یا اجرای چند برنامه به‌صورت هم‌زمان در اولویت کار توسعه‌دهندگان قرار گرفت و با پیشرفت کامپیوترها، چنین قابلیتی همراه‌با سیستم‌عامل‌های جدید ویندوز ارائه شد.

آنچه بیش از هر نکته‌ای علاقه‌مندان به دنیای رایانه‌های شخصی را به وجد می‌آورد، امکان اجرای دو برنامه به‌صورت هم‌زمان بود. درواقع مجلات آن زمان به چنین فناوری بسیار پرداختند و ارائه آن را باعث افزایش خلاقیت کاربران و سهولت بیشتر استفاده از برنامه‌ها می‌دانستند.

در این بین به محیط کاربری در سیستم‌عامل‌ها اشاره می‌شد که برخلاف داس، محیطی گرافیکی بود و می‌شد از ماوس نیز استفاده کرد. دستگاهی نیز که با استفاده از چنین ویژگی‌هایی معرفی شد، زیراکس آلتو (Xerox Alto) نام داشت. تأثیر شگفت‌انگیز استفاده از رابط‌های کاربری گرافیکی روی کاربران و نحوه تعامل آن‌ها با رایانه‌های شخصی باعث شد که مایکروسافت در سال ۱۹۸۵ سیستم‌عامل ویندوز ۱.۰ را معرفی کرد.

ویندوز ۱.۰ درواقع روی سیستم‌عامل داس سوار شده بود؛ البته با این تفاوت که رابط کاربری گرافیکی به کاربر ارائه می‌داد. با این حال، نه‌تنها ویندوز ۱.۰ موفق به جذب کاربران به سمت خود نشد؛ بلکه نسخه بعدی یعنی ویندوز ۲.۰ نیز مشکلات عمده‌ای داشت و نتوانست موفقیت قابل توجهی در بازار کسب کند.

در سال ۱۹۹۰ مایکروسافت با بررسی نقاط ضعف و قوت دو نسخه قبلی ویندوز، سیستم‌عامل جدیدی به‌نام ویندوز ۳.۰ را به بازار عرضه کرد که نه‌تنها ایرادات نسخه‌های قبلی در آن برطرف شده بود؛ بلکه ویژگی‌های بیشتری را به کاربر ارائه می‌داد.

ویندوز ۳.۰ نیز بر مبنای کدهای MS-DOS توسعه داده شده بود؛ البته با این تفاوت که می‌توانست دو برنامه MS-DOS یا اپلیکیشن‌های ویندوز را به‌صورت هم‌زمان اجرا کند. برخلاف دو نسخه قبلی که موفقیت چندانی برای مایکروسافت به‌همراه نداشتند، ویندوز ۳.۰ توانست فروش بسیار خوبی داشته باشد و با استقبال علاقه‌مندان مواجه شود.

آمارها نشان می‌دهد که ویندوز ۳.۰ توانست ۱۰ میلیون نسخه بفروشد. دلایل مختلفی نیز برای موفقیت آن عنوان شده است که می‌توان به پشتیبانی از اپلیکیشن‌های توسعه‌ داده شده توسط شرکت‌های شخص ثالث اشاره کرد.

در ادامه می‌خواهیم به بخشی از ویژگی‌های ویندوز ۳.۰ اشاره کنیم که باعث شد سیستم‌عامل جدید مایکروسافت در بازار موفق عمل کرده و طرفداران بی‌شماری را به دست آورد.

سیستم مدیریت برنامه جدید

در سیستم‌عامل‌های جدید ویندوز، منوی استارت اجازه دسترسی سریع و ساده به اپلیکیشن‌های مختلف می‌دهد و حتی امکان سازمان‌دهی آن وجود دارد تا کاربر در کمترین زمان ممکن به انبوهی از برنامه‌ها و اپلیکیشن‌های مختلف سیستم‌عامل دسترسی داشته باشد.

در ویندوز ۳.۰ چنین وظیفه‌ای را مدیریت برنامه یا Program Manager انجام می‌داد که درواقع بخش مهمی از رابط کاربری سیستم‌عامل محسوب می‌شد. در ویندوز ۲.۰ منویی وجود داشت که درواقع فهرستی از اپلیکیشن‌ها بود.

این فهرست دسترسی سریع به اپلیکیشن‌ها می‌داد؛ اما از آیکون اپلیکیشن‌ها پشتیبانی نمی‌کرد و درواقع فهرستی بسیار ساده و بدون طراحی پیچیده‌ای بود. با این حال، فهرست مدیریت برنامه در ویندوز ۳.۰ برخوردار از آیکون‌های ۱۶ بیتی شد که ناوبری در محیط مدیریت برنامه و یافتن اپلیکیشن‌های مد نظر را به مراتب ساده‌تر می‌ساخت.

در مقایسه با منوی موجود در داس و ویندوز ۲.۰، کار با مدیریت برنامه در ویندوز ۳.۰ بسیار ساده‌تر و روان‌تر بود. کاربران به‌راحتی قادر به یافتن اپلیکیشن، بازی یا نرم‌افزار مد نظرشان بودند. با این حال برای مدیریت فایل‌ها کاربران باید از برنامه‌ای جداگانه به‌نام مدیریت فایل (File Manager) استفاده می‌کردند. در نسخه‌های جدیدتر ویندوز مانند ویندوز ۱۰ برای مدیریت فایل‌ها از برنامه‌ای به‌نام فایل اکسپلورر (File Explorer) می‌توان استفاده کرد.

معرفی بازی مایکروسافت Solitaire

مایکروسافت Solitaire از محبوب‌ترین بازی‌های ردموندی‌ها است که اولین نسخه از آن در سال ۱۹۹۰ همراه‌با ویندوز ۳.۰ به علاقه‌مندان معرفی شد. درکنار جذابیت بازی Solitaire گرافیک آن یکی از دلایل برتری ویندوز ۳.۰ را نسبت به سیستم‌عامل‌های آن زمان نشان می‌داد.

سرگرم‌کننده بودن و محبوبیت فراوان بازی Solitaire باعث شد که نسخه‌های مختلفی از آن همواره در نسخه‌های بعدی سیستم‌عامل ویندوز حضور داده باشند. کارت‌های بازی Solitaire توسط Susan Kare طراحی شد؛ شخصی که طراحی المان‌های گرافیکی مختلف و فونت‌های گوناگونی در سیستم‌عامل مک را به عهده داشت.

سوزان در طراحی ویندوز ۳.۰ نیز اقدامات مختلفی انجام داد که می‌توان به طراحی آیکون‌های مختلفی از این سیستم‌عامل اشاره کرد. طراحی‌های گرافیکی سوزان حتی به ویندوز اکس‌پی نیز راه یافت. با این حال، طرح‌های سوزان در سیستم‌عامل ویستا کاملا تغییر یافت. در ویندوز ۳.۰ بازی دیگری به‌نام Reversi وجود داشت که البته در نسخه ویندوز ۳.۱ حذف شد.

مدیریت بهتر حافظه و مالتی‌تسکینگ واقعی

استفاده از دو اپلیکیشن به‌صورت هم‌زمان به‌معنی به کار گرفته شدن بخش عمده‌ای از حافظه رم بود و طبیعتا کامپیوترهایی که قادر به اجرای ویندوز ۳.۰ بودند از سخت‌افزار توانمندتری نسبت به مدل‌های دیگر داشتند.

مایکروسافت برای مدیریت هرچه بهتر حافظه، ویژگی به ویندوز ۳.۰ اضافه کرد که مدیریت حافظه یا Memory Management نام داشت. به‌لطف قابلیت مدیریت حافظه، ویندوز ۳.۰ قادر بود که ظرفیت بالایی از حافظه رم را کنترل کرده و از آن برای حالت مالتی‌تسکینگ استفاده کند.

ویندوز ۳.۰ برخلاف دو نسخه قبلی قادر بود که هم‌زمان اپلیکیشن‌های مبتنی بر داس را اجرا کند که از طرف کاربران با استقبال قابل توجهی روبه‌رو شد.

طراحی سه‌بعدی جدید که انقلابی در رابط کاربری پدید آورد

در مقایسه با رابط کاربری موجود در ویندوز ۲.۰ می‌توان گفت که طراحی گرافیکی سه‌بعدی ویندوز ۳.۰ نوعی انقلاب بود. آیکون‌های دوبعدی با طراحی ساده‌ای که داشتند تبدیل به آیکون‌های سه‌بعدی شدند که نه‌تنها چشم‌نواز بودند، بلکه لذت ناوبری در محیط ویندوز ۳.۰ را چند برابر می‌کردند.

طراحی‌های محیط رابط کاربری ویندوز ۳.۰ باعث شد که بسیاری از کاربران به سمت استفاده از سیستم‌عامل جدید مایکروسافت بروند. ویندوز ۳.۰ نشان می‌داد که طراحان مایکروسافت مدت زمان بسیاری را صرف توسعه‌ی طراحی‌های سه‌بعدی و حتی نکات ریزی ازجمله فونت‌های استفاده‌شده در سیستم‌عامل جدید ردموندی‌ها کرده‌اند.

درواقع کلمه سه‌بعدی در مورد ویندوز ۳.۰ تنها شعاری ساده نبود و رابط کاربری آن، هر کاربری را مجذوب خود می‌کرد. مایکروسافت برای اولین‌بار توانسته بود از نظر کیفیت بصری محصولی عرضه کند که از به مراتب بهتر از سیستم‌عامل مک اپل بود.

نقطه عطفی در نبرد رایانه‌های شخصی با مک

معرفی ویندوز ۳.۰ را می‌توان نقطه عطفی در رایانه‌های شخصی دانست که مبتنی بر سیستم‌عامل‌های مایکروسافت هستند. برخورداری از گرافیک فوق‌العاده، قابلیت مالتی‌تسکینگ کاربردی و ده‌ها مزیت دیگر باعث شد که رایانه‌های شخصی در مقابله با کامپیوترهای مک جانی تازه بگیرند.

علاوه بر آن، در سال ۱۹۹۰ بازار شاهد عرضه رایانه‌های شخصی با سخت‌افزار پایین‌رده بود که قادر به اجرای ویندوز ۳.۰ بودند. درواقع برای خرید رایانه شخصی مبتنی بر ویندوز ۳.۰ می‌شد کمتر از ۱،۰۰۰ دلار هزینه کرد؛ اما ارزان‌ترین کامپیوتر مکینتاش با رابط کاربری گرافیکی از قیمت ۲،۴۰۰ دلار شروع می‌شد.

کاربر می‌تواند با خرید رایانه شخصی، یک عدد ماوس و نسخه‌ای ۱۴۹ دلاری از ویندوز ۳.۰ به قابلیت‌های یک کامپیتور مکینتاش دسترسی داشته باشد. با استقبال کاربران از ویندوز ۳.۰ و رایانه‌های شخصی، تقاضا افزایش یافت و درنتیجه شرکت‌های بیشتری علاقه‌مند به ساخت قطعات مورد نیاز برای کامپیوترهای مبتنی بر ویندوز شدند.

درحالی‌که بسیاری از توسعه‌دهندگان تمایل کمی به عرضه نرم‌افزار برای ویندوز ۱.۰ و ۲.۰ داشتند؛ اما ویندوز ۳.۰ میزبان شرکت‌های نرم‌افزاری مختلفی بود که اپلیکیشن‌های توانمند و کاربردی فراوانی توسعه دادند.

درواقع بسیاری از اپلیکیشن‌های محبوب از ویندوز ۳.۰ شروع کردند که برای مثال به سری اپلیکیشن‌های کاربردی آفیس می‌توان اشاره کرد.

و در نهایت، CHESS.BMP

ویندوز ۳.۰ دقیقا در زمانی عرضه شد که کارت‌های گرافیکی VGA به مرور در حال رسیدن به محبوبیت بودند. در این بین رزولوشن ۶۴۰ در ۴۸۰ پیکسل نیز به بالاترین رده گرافیکی میان کاربران تبدیل شده بود.

مایکروسافت نیز همراه‌با ویندوز ۳.۰ تصویر پس‌زمینه‌ای با رزولوشن ۶۴۰ در ۴۸۰ پیکسل عرضه کرد و درواقع تصویری ۱۶ بیتی از صفحه شطرنجی با مهره‌هایی از بازی شطرنج بود.

درواقع تصویر CHESS.BMP به نوعی بنچمارک تبدیل شده بود که آیا کامپیتور کاربر می‌تواند چنین تصویری را در رزولوشن ۶۴۰ در ۴۸۰ پیکسل اجرا کند یا خیر.

مایکروسافت با موفقیت ویندوز ۳.۰ نسخه ۳.۱ آن را عرضه کرد که درواقع ویژگی‌های بسیاری نیز به‌همراه داشت. برای مثال می‌توان به حالت اسکرین سیور اشاره کرد. ویندوز ۳.۱ در سال ۱۹۹۲ عرضه شد.