ویتامین D و اشتباهی تاریخی درباره یکی از مزایای آن

پس از گذشت یک قرن از کشف ویتامین‌ها، هنوز به‌شدت به آن‌ها علاقه‌مندیم و نیمی از جمعیت آمریکا و بریتانیا حداقل از یک مکمل استفاده می‌کنند. ویتامین D یا همان ویتامین آفتاب از ویتامین‌های دلخواه است که اکثر مردم معتقدند مزایای اثبات‌شده‌ی بی‌شماری دارد. برخی دولت‌ها، ازجمله دولت بریتانیا نیز گفته‌اند شواهد مرتبط‌با مزایای سلامتی ویتامین D به‌قدری محکم هستند که هر فرد بالغ باید حداقل شش ماه از سال از این مکمل استفاده کند.

این ویتامین برای نخستین‌بار به‌منظور درمان نرمی استخوان (راشیتیسم) در کودکان استفاده شد و هم‌اکنون نیز برای پیشگیری و درمان پوکی استخوان و شکستگی‌های استخوان مصرف می‌شود. طبق مطالعات مشاهده‌ای، این ویتامین با کاهش خطر ابتلا در بیش از صد بیماری رایج از افسردگی گرفته تا سرطان مرتبط بوده است. بزرگ‌ترین مطالعه‌ی بالینی انجام‌شده روی مزایای ویتامین D در پیشگیری از شکستگی استخوان نتیجه‌ی دیگری را نشان می‌دهد. در این مطالعه‌ی بالینی، بیش از ۵۰۰هزار فرد و حدود ۱۸۸هزار مورد شکستگی بررسی شد.

در مطالعه‌ای مروری که در سال ۲۰۱۴ منتشر شد و ۳۱ آزمایش مرتبط‌با مصرف مکمل ویتامین D را شامل می‌شد، تأثیر مصرف این مکمل روی میزان شکستگی‌های استخوان تأیید نشد. بیشتر اعتقادات ما درباره‌ی مزایای ویتامین D حاصل مطالعاتی در زمینه‌ی مصرف این مکمل‌ها در خانه‌های بهداشت در دهه‌ی ۱۹۸۰ است که بعد از آن هرگز تکرار نشده و احتمالا نواقصی هم داشته است.

در مطالعه‌ی فراتحلیل اخیر که روی ۳۳ آزمایش تصادفی‌شده انجام شد، مشخص شد مکمل‌های کلسیم یا ویتامین D تأثیری روی شیوع شکستگی‌ها نمی‌گذارند. همچنین، مزایای آشکاری در زمینه‌ی افزایش قدرت عضلانی و تحرک در نتیجه‌ی مصرف این مکمل‌ها وجود نداشت. پس اگر تمام داده‌ها به ناتوانی ویتامین D در پیشگیری از شکستگی استخوان اشاره می‌کنند، چرا افرادی با سطح پایین این ویتامین در خون خود باید نگران باشند؟ کمبود ویتامین D به اپیدمی مدرنی تبدیل شده و براساس گزارش‌ها، یک‌پنجم مردم بریتانیا و آمریکا سطوح پایینی از آن دارند. آیا آن‌ها درمقایسه‌با دیگر بیماری‌ها و سرطان آسیب‌پذیرتر خواهند بود؟

توافق ناچیزی بر سر این موضوع وجود دارد که کمبود ویتامین D دقیقا چیست. درباره‌ی سطوح کمبود این ویتامین اتفاق‌نظر بین‌المللی وجود ندارد و وجود واحدهای مختلف موجب سردرگمی بیشتری هم می‌شود. سطوح نرمال این ویتامین در دامنه‌ی ۵۰ تا ۸۰ نانومول بر لیتر خون متغیر است؛ ولی مطالعات اخیر نشان می‌دهند حتی ۳۰ نانومول نیز کافی است.

ویتامین D، ویتامینی محلول در چربی است؛ بنابراین، سطوح بالای آن می‌تواند در بدن تجمع پیدا کند. در‌حالی‌که بیشتر اوقات مصرف مقادیر کافی از این مکمل‌ها توصیه می‌شود (۱۰ میکروگرم یا ۴۰۰ واحد بین‌المللی)، در افرادی که از غذاهای حاوی این ویتامین استفاده می‌کنند، سطوح مصرف این ویتامین افزایش می‌یابد و بدتر اینکه بیشتر مردم مکمل‌هایی را انتخاب می‌کنند که مقادیر بیشتری از این ترکیبات دارند.

فراوانی بیماران دارای سطوح خونی بالای ویتامین D (بیش از ۱۰۰ نانومول) در‌حال‌افزایش است و مصرف بیش‌ازحد این مکمل مکرر گزارش می‌شود. چندین مطالعه‌ی تصادفی‌شده نشان داده‌اند احتمال افتادن و شکستگی استخوان در بیماران دارای سطوح خونی بالا یا کسانی بیشتر است که از مقادیر زیاد ویتامین D استفاده می‌کنند (بیش از ۸۰۰ واحد). ویتامین D کاملا بی‌خطر نیست.

این مکمل دیگر برای سایر بیماری‌ها توصیه نمی‌شود. اکنون مشخص شده نتایج عمده‌ی مطالعات مثبتِ منتشرشده‌ مربوط به ۱۳۷ بیماری معتبر نیست. افراد زیادی معتقد بودند ویتامین D از بیماری‌های قلبی‌عروقی پیشگیری می‌کند؛ اما در مطالعات اخیر، وجود چنین رابطه‌ای تأیید نشده است.

درحقیقت افراد و گروه‌های دست‌اندرکار صنعت تولید ویتامین، موجب بُروز نوع جدیدی از شبه‌بیماری شده‌اند. همه دوست دارند به قرص ویتامین معجزه‌آور معتقد باشند و احساس می‌کنند آن‌ها واقعا مؤثرند. ویتامین D ماده‌ای است که بدن می‌تواند آن را به‌کمک نور خورشید در پوست بسازد. مردم به‌جای تکیه بر فریب مکمل ویتامین، این ویتامین را از مقدار کمی نورخورشید و غذاهای مصرفی‌ روزانه‌شان باید تأمین کنند. همچنین، به این موضوع باید اعتماد کنیم که هزاران سال تکامل به انسان این امکان را داده که بدون ایجاد شکستگی در استخوان، با کاهش طبیعی در سطوح ویتامین D مقابله کند. افراد بسیار زیادی روزانه از مکمل ویتامین D استفاده می‌کنند که علاوه‌بر اینکه هیچ مزیتی برای آن‌ها ندارد، ممکن است آن‌ها را درمعرض مشکلات سلامتی نیز قرار دهد. در‌حال‌حاضر، روند جهانی افزودن غیرمجاز ویتامین‌ها به غذاهای فراوری‌شده به مسئله‌ای جدی تبدیل شده است.

برای افراد مبتلا به کمبود شدید ویتامین D یا برخی از افراد بستری‌شده، مصرف مکمل ویتامین D ممکن است مزایای درخورتوجهی داشته باشد. باوجوداین، دیگر افراد باید از درمان شبه‌بیماری خود با این مکمل بپرهیزند و روی داشتن سبک زندگی سالم و آفتاب‌گرفتن و مصرف غذاهای واقعی و متنوع تمرکز کنند.