رژیم غذایی گیاهی یا وگان برای کودکان و مضرات احتمالی آن

درحال‌حاضر در انگلستان، بیش از یک‌میلیون نفر گیاه‌خوار و پانصدهزار نفر وگان زندگی می‌کنند و این تعداد روبه‌رشد هم بوده است. وگان به کسی می‌گویند که گوشت و فراورده‌های حیوانی را مصرف نمی‌کند.

این آمار مربوط‌به پژوهش انجمن جامعه‌ی وگان انگلستان است و باتوجه‌به رشد این اعداد، انتظار می‌رود نوزادان و اطفال پرورش‌یافته با رژیم غذایی گیاهی نیز افزایش یابند.

بااین‌حال، اطمینان از میزان موادغذایی دریافتی نوزاد حتی با صرف‌نظر از محدودیت‌های موجود کار مشکلی است. در کشورهای توسعه‌یافته، تعداد چشمگیری از نوزادان ویتامین‌ها و موادمعدنی کافی را دریافت نمی‌کنند و شواهدی وجود دارد که برپایه‌ی آن، رژیم غذایی وگان احتمالا این آمار را به بیش‌ازاین هم افزایش می‌دهد.

ازاین‌‌رو، این پرسش مطرح می‌شود: حل مشکل مذکور باتوجه‌به سلیقه‌ی غذایی والدین وگان و گیاه‌خوار، چقدر می‌تواند مشکل باشد؟

نوزادان برای شش ماه ابتدایی بعد از تولد، همه‌ی مواد لازم بدنشان را از شیر مادر یا شیر خشک دریافت می‌کنند. افزون‌براین، سازمان بهداشت جهانی شیر مادر را تاحدممکن برای تغذیه‌ی کودک در این دوران توصیه کرده است. پس از این دوره، نوزادان به مکمل غذایی درکنار شیر مادر نیاز خواهند داشت.

رژیم غذایی آن‌ها باید شامل منابعی غنی از پروتئین و چربی و مخلوط با سبزیجات و میوه‌ها و غلات باشد و به‌دلیل خاصیت پرکنندگی معده، از فیبر زیاد پرهیز شود. همچنین، غذاهای نمکی و فراوری‌شده برای کودکان در این دوران مناسب نیست.

شکر می‌تواند برای پاسخ‌گویی به نیاز به انرژی مفید باشد، اگر به‌عنوان یکی از اجزای غذای مغذی باشد. هرچه نوزاد از انواع غذاها بهره‌مند شود، احتمال کمبود یکی از مواد لازم بدنش کمتر است.

باور شایعی مبنی بر نبود پروتئین کافی در غذاهای وگان‌ها و گیاه‌خوارها وجود دارد. تقریبا نیمی از پروتئین‌های دریافتی در کشورهای توسعه‌یافته از گیاهان به‌دست می‌آید.

گیاهان، به‌جز بذرها، عمدتا از کربوهیدرات تشکیل شده‌اند و به‌جز سویا، حاوی مقادیر کمتری از آمینواسیدهای ضروری هستند. این نکته‌ی صحیح و انکارناپذیری است. آمینواسیدها درکنارهم پروتئین‌ها را تشکیل می‌دهند. این درحالی‌ است که محصولات حیوانی و سویا از میزان درخورتوجهی از اسیدهای آمینه در حجم کمی از این موادغذایی بهره می‌برند.

از آنچه گفته شد، می‌توان چنین نتیجه گرفت که رژیم غذایی مبتنی بر گیاهان باید ترکیبی از منابع پروتئینی داشته باشد. به‌عنوان مثال، وعده‌های غذایی از لوبیای پخته‌شده با نان تُست، نخودفرنگی و برنج ماکارونی و عدس بولوناس می‌تواند نیاز بدن نوزاد را تأمین کند.

ویتامین و موادمعدنی

تأمین موادی نظیر ویتامین‌های B12 و D، آهن، کلسیم، یُد و زینک در رژیم پایه‌ی گیاهی سخت به‌نظر می‌رسد. در گیاهان، نه‌تنها موادمعدنی محدود است؛ بلکه این مواد با چسبیدن به فیبرها، جذب آن برای بدن انسان سخت است.

این ویتامین‌ها و موادمعدنی در لبنیات و تخم‌مرغ یافت می‌شوند؛ بنابراین، رژیم گیاه‌خواری متنوع و دربردارنده‌ی این غذاها، درصورت تمایل مناسب کودکان نگرانی خاصی در این‌باره به‌وجود نمی‌آورد.

زمانی‌که نوزادان شروع به خوردن غذاهای جامد می‌کنند، دریافت آهن کافی نگرانی ویژه‌ای به‌حساب می‌آید؛ چون آن‌ها درمقایسه‌با بزرگ‌سالان و کودکان بزرگ‌تر از خودشان به میزان بیشتری از آهن نیازمندند. کم‌خونی ناشی از کمبود آهن، به‌عنوان شایع‌ترین فقر موادغذایی در سراسر جهان به‌شمار می‌رود و کودکان کمتر از پنج سال بیشتر درمعرض این خطر قرار دارند.

بااین‌حال، کار برای وگان‌ها در این زمینه مشکل است؛ چراکه حتی رژیم متنوع وگان هم ممکن است در رشد نوزادان مشکلاتی ایجاد کند.

نخوردن لبنیات و تخم‌مرغ، یکی از راه‌های آسان برای تأمین مواد لازم بدن را مختل می‌کند. رژیم غذایی وگان از مقادیر بسیار کم چربی (منبع مهم انرژی کودکان درحال‌رشد) برخوردار است. این رژیم همچنین به‌دلیل نداشتن شیر، عاری از قندهای طبیعی است.

بدون مصرف هرگونه محصولات حیوانی، تنها منبع ویتامین B12 مکمل‌های غنی‌شده‌ی غذایی یا دارویی است، نخوردن این ویتامین خطر آسیب‌های عصبی را افزایش می‌دهد. همچنین، بدون فراورده‌های حیوانی، جذب یُد در بدن دشوار به‌نظر می‌رسد، یُدی که برای تکامل ذهنی نوزادان ضروری است. فرد بزرگ‌سال می‌تواند نمک یُددار تهیه و مصرف کند؛ ولی این گزینه برای کودکان مناسب نیست. البته، قرص‌های یُد نیز عرضه می‌شوند؛ اما این قرص‌ها هم با خطر ورود بیش‌ازحد به بدن کودکان همراه هستند.

یکی دیگر از راه‌های تأمین یُد، جلبک دریایی است که روش تهیه‌ی آن در آشپزخانه به آموزش نیاز دارد. برخی شیرهای گیاهی هم با مقادیری از یُد غنی شده‌اند؛ ولی نه‌ همه‌ی آن‌ها.

رژیم صرفا گیاهی رژیم غذایی ایده‌آلی نیست

کودکان به‌طور شگفت‌انگیزی منعطف هستند و در شرایط کمتر از ایده‌آل هم زنده می‌مانند. باوجوداین آنچه همه می‌خواهیم به آن برسیم، دیدن شواهد رشد و تکامل کودکانمان است. تکیه بر رژیم صرفا گیاهی برای رشد کودک ایده‌آل نیست. با‌این‌حال، نمی‌توانیم چنین رژیمی را به‌طور مطلق ناکارآمد و غیرعملی برشماریم. هنوز مدارک کافی برای فهم و دریافت این موضوع نداریم که رژیم‌های وگان چگونه بر سلامت نوزادان تأثیر می‌گذارند.

پیداکردن نمونه‌هایی از این رژیم‌ها دشوار نیست؛ نمونه‌هایی که باعث مشکلاتی برای نوزادان شده‌اند. پژوهش‌هایی در هلند روی کودکانی با رژیم غذایی وگان ماکروبیوتیک انجام شده و فقر موادغذایی و کمبود رشد را در بین سنین شش تا هجده‌ماهگی گزارش کرده‌اند. حتی در نمونه‌هایی، والدین وگان به کودک‌آزاری درباره‌ی مشکلات رشدی فرزندانشان متهم شده‌اند.

بااین‌حال، اگر والدین گیاه‌خوار و وگان نگرش صحیح و معقولی داشته باشند، باید به رشد کودکانشان اهمیت بدهند و درکنار رژیم متنوع گیاهی، شیر و تخم‌مرغ را در برنامه‌ی غذایی فرزندشان لحاظ کنند.