چرا نباید از پایان دو ماموریت فضایی بزرگ ناسا در هفته گذشته دچار دلهره شویم

ناسا هفته‌ی گذشته پایان دو ماموریت طولانی‌مدت خود را اعلام کرد. نخست، تلسکوپ فضایی کپلر که وظیفه‌ی شکار سیارات فراخورشیدی را برعهده داشت در روز سه‌شنبه به‌صورت رسمی بازنشسته شد و اندکی بعد، کاوشگر دان نیز که از کمربند سیارکی اصلی منظومه‌ی شمسی بازدید کرد، به پایان عمر خود رسید. این احتمال می‌رود که با وجود پایان این دو ماموریت، برخی از علاقه‌مندان به اکتشافات فضایی دچار ترس و نگرانی شده‌ و به نتایجی غیرمنطقی و خرافاتی رسیده باشند.

این دسته از افراد خود احتمالا با وجود مشکلاتی که برای دیگر فضاپیماهای ناسا پیش آمده است، نگرانی‌هایشان را غیر معقول نمی‌دانند. مریخ‌نورد آپورچونیتی در پنج ماهی که از وقوع طوفان عظیم شن در سیاره‌ی سرخ می‌گذرد، همچنان در خاموشی به‌سر می‌برد و از وضعیت آن اطلاعی در دست نیست. علاوه‌بر این، تلسکوپ فضایی هابل و رصدخانه‌ی پرتو ایکس چندرا نیز هر دو در ماه اکتبر با اختلالاتی مختصر مواجه شدند.

اما همان‌طور که کارکنان ناسا در جریان کنفرانس خبری هفته‌ی گذشته که برای اعلام پایان ماموریت کپلر برگزار شد، اشاره کردند، افزایش ناگهانی اخبار منفی نباید موجب نگرانی و اضطراب افراد شود. پل هرتز، مدیر واحد اخترفیزیک‌شناسی ناسا در جریان این کنفرانس گفت:

ما همیشه تلاش می‌کنیم تا حد امکان علوم بیشتری از فضاپیمای خود به‌دست بیاوریم.

وی در ادامه افزود که ناسا در حال حاضر ۶۰ فضاپیمای علمیِ در حال فعالیت در اختیار دارد. هرتز گفت:

اگر شما صرفا روی آن فضاپیماهایی انگشت بگذارید که در حال نزدیک شدن به پایان زندگی خود هستند، آن‌گاه می‌توانید داستان‌سرایی کنید؛ اما اگر به کل مجموعه‌ی فضاپیماها نگاه بیاندازید، تصور نمی‌کنم اصلا مشکلی وجود داشته باشد. من معتقدم که ما در عصر طلایی علوم ناسا به‌سر می‌بریم.

ماموریت تلسکوپ فضایی کپلر که بیش از ۲۶۰۰ سیاره‌ی ناشناخته را شناسایی کرد و فضاپیمای دان که به کاوش در سیارک وستا و سیاره‌ی کوتوله‌ی سرِس پرداخت، هر دو به دلیل خالی شدن مخزن سوخت به پایان رسید. مهندسان ناظر از آنجایی که قادر به برآورد سوخت باقی‌مانده بودند، از نزدیک شدن هر دو کاوشگر به پایان عمرشان اطلاع داشتند.

تلسکوپ فضایی کپلر

هر دو فضاپیمای ناسا برای پیشروی در فضا و ارسال یافته‌های خود به زمین از سوخت شیمیایی استفاده کردند. بدون سوخت هیچ راهی برای برقراری ارتباط با این فرستادگان زمینی که در اعماق فضا به‌سر می‌برند، وجود ندارد. شکی نیست که هر ماموریت از لحاظ تئوری می‌تواند با سوخت بیشتری همراه شود؛ اما انجام این کار بدون افزایش هزینه‌ها امکان‌پذیر نیست. با این حال، هر دو ماموریت فراتر از انتظارات اولیه دوام آوردند و بر مشکلات فنی قابل‌توجهی که در طول مسیر برایشان به‌وجود آمد، غلبه کردند.

هنگامی که کپلر ماموریت خود را در آوریل ۲۰۰۹ آغاز کرد، در اصل قرار  بود که به مدت سه سال به انجام فعالیت بپردازد. این فضاپیما در عوض تا سال ۲۰۱۳ دوام آورد؛ اما خراب شدن دو چرخ واکنشی آن موجب شد که ماموریت اصلی‌اش در همان زمان به پایان برسد. با این حال، مهندسان ناظر بر این تلسکوپ فضایی تسلیم نشدند و کپلر را مجددا برنامه‌ریزی کردند تا به جای جستجو برای سیارات فراخورشیدی در یک قسمت به‌خصوص از آسمان، از منطقه‌ای به منطقه‌ی دیگر پرواز کند. تلسکوپ فضایی کپلر با این تجدید حیات موفق شد تا برای چهار سال دیگر به رصد فضای ناشناخته بپردازد.

کاوشگر دان نیز از نقص پیش‌آمده در چرخ‌های واکنشی که ادامه‌ی ماموریت این فضاپیما را در پایان حضورش در سیارک وستا با تهدید مواجه کرد، جان سالم به‌در برد. مهندسان ناسا این بار برای نجات دان از سوخت این کاوشگر استفاده کردند تا تغییراتی جزئی در موقعیت آن ایجاد کنند. این فضاپیما نیز همچون کپلر از زمان‌بندی اولیه‌اش فراتر رفت و در حالی که انتظار می‌رفت تا ۷ ماه در وستا فعالیت کند، ۱۴ ماه در این سیارک دوام آورد و برخلاف ۵ ماه برنامه‌ریزی‌شده برای حضور در سرس، بیش از سه سال روی سطح این سیاره‌ی کوتوله باقی ماند.

هرچند سرنوشت مریخ‌نورد آپورچونیتی همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد؛ اما ناسا به‌تازگی اعلام کرد که کماکان تا ماه ژانویه به تلاش برای احیای این کاوشگر ادامه خواهد داد. این مریخ‌نورد همچون دو فضاپیمای کپلر و دان بسیار فراتر از آنچه در ابتدا پیش‌بینی می‌شد، توانست در سیاره‌ی سرخ دوام بیاورد. ماموریت آپورچونیتی در اصل تنها برای ۹۰ روز مریخی برنامه‌ریزی شده بود: اما این کاوشگر در عوض برای بیش از ۱۴ سال به گشت و گذار در سطح مریخ پرداخت.

مریخ‌نورد آپورچونیتی

علاوه‌بر این، کریاسیتی (کنجکاوی)، دیگر همکار مریخی آپورچونیتی نیز ماه گذشته به دلیل بروز یک اشکال در کامپیوتر خود به‌صورت موقت با اختلال مواجه شد. با این حال، مهندسان با موفقیت توانستند مغز پشتیبان این کاوشگر روبوتیک را به‌عنوان جایگزین فعال کنند.

در نهایت به‌عنوان آخرین فضاپیماهایی که در پاییز امسال با اختلال مواجه شدند، باید به تلسکوپ فضایی هابل و رصدخانه‌ی پرتو ایکس چندرا اشاره کنیم. با این حال، اشکالات این دو فضاپیما، نواقصی مرگبار محسوب نمی‌شدند. در هر دو مورد، مهندسان می‌دانستند که ابزارهای علمی ساخته‌های آن‌ها از آسیب مصون مانده است و مشکلات پیش‌آمده ظاهرا به ژیروسکوپ‌های تلسکوپ مربوط می‌شد؛ دستگاهی که نحوه‌ی جهت‌یابی ابزارها را در فضا کنترل می‌کند.

علاوه‌بر فهرست یادشده از خسارات به‌بارآمده، ناسا فضاپیماهای تازه‌کاری نیز در اختیار دارد که اشاره به آن‌ها خالی از لطف نیست. ماهواره‌ی نقشه‌بردار فراخورشیدی گذران (TESS) با پرتاب به فضا در آوریل امسال، ادامه‌ی ماموریت کپلر را از سر گرفت و نخستین کاوش‌های خود را در اواخر ماه ژوئیه آغاز کرد. این تلسکوپ فضایی که به‌عنوان جانشین بالقوه‌ی کپلر شناخته می‌شود، در حال حاضر موفق به شناسایی سیارات احتمالی مختلفی شده است. کاوشگر خورشیدی پارکر نیز ماموریت خود برای «لمس خورشید» را در ماه اوت آغاز کرد و هفته‌ی گذشته موفق شد رکورد نزدیک‌ترین ساخته‌ی دست بشر به خورشید را جابه‌جا کند.