استفاده از روش کریسپر برای حذف سلول های سرطانی

در طول چند سال گذشته اخبار زیاد و البته امیدوارکننده‌ای از کاربرد‌های تکنیک CRISPR در ایجاد راه‌های درمانی شنیده‌ایم. در این مدت پژوهشگران آلمانی به پیشرفت‌های تازه‌ای در تصحیح جهش‌های ژنتیکی در سلول‌های سرطانی دست پیدا کردند یا در سوی دیگر دنیا، دانشمندان چینی برای اولین‌ بار از یک نمونه‌ی انسانی برای آزمایش این تکنیک بهره بردند. هفته‌ی گذشته مقاله‌ای از یک گروه تحقیقاتی در آمریکا از حذف کامل ویروس HIV از بدن موش‌های آزمایشگاهی خبر می‌داد.

در جدید‌ترین تحقیق انجام‌شده توسط پژوهشگران دانشگاه پیتسبورگ، از روش کریسپر برای هدف قرار دادن مرکز فرماندهی سلول‌های سرطانی استفاده شده است. مهم‌ترین دستاوردهای این تحقیق شامل کاهش سرعت تکثیر و اندازه تومور‌های مهاجم سرطانی، افزایش طول عمر بیماران و عدم آسیب به سلول‌های سالم هم‌جوار سلول‌های سرطانی می‌شوند. سازوکار این روش در هدف قرار دادن ژن‌های Fusion (همجوش، دورگه،  پیوندی یا امتزاجی) است. ژن‌های همجوش از آمیختگی دو ژن متفاوت در یک ژن به دست می‌آیند که معمولا به سرطان ختم می‌شوند.

در این روش، اعضای تیم تحقیقاتی سلول‌های سرطانی کبد و پروستات انسانی را به بدن موش انتقال دادند و بعد با استفاده از روش کریسپر سلول‌های فیوژن را هدف قرار دادند. موش‌های مورد آزمایش به دو گروه «کنترل» و «آزمایش» تقسیم شدند. در موش‌های گروه کنترل، ژن‌های همجوشی مورد حمله قرار گرفتند که در اصل در بدن موش قرار نداشتند؛ در حقیقت درمان برای این گروه بی‌اثر تلقی می‌شود. در انتهای دوره‌ی درمان، تومو‌ر‌های سرطانی این موش‌ها ۴۰ درصد بزرگ‌تر شده و به بقیه‌ی ناحیه‌های بدن نیز سرایت پیدا کرده بودند. همچنین هیچ‌کدام از اعضای این گروه زنده نماندند.

از طرفی دیگر، در موش‌های گروه آزمایش، ژن‌های پیوندی حاضر در بدن نمونه‌ها مورد حمله قرار گرفتند. خروجی این روش در انتهای دوره‌ی درمان شگفت‌انگیز است؛ اندازه‌ی تومور‌ها تا ۳۰ درصد کاهش از خود نشان می‌دادند و به سلول‌های اطراف خود نیز سرایت پیدا نکردند. همچنین تمامی موش‌ها در انتها سالم ماندند؛ بدین معنا که نرخ طول عمر مبتلایان به سرطان از صفر تا ۱۰۰ درصد افزایش داشته است.

ژن‌های همجوش ساختاری یکتا دارند که کار را برای روش کریسپر آسان‌تر می‌کند. دانشمندان با بهره‌گیری از کریسپر قسمتی از ژن را مورد هدف قرار می‌دهند که باعث بروز سرطان می‌شود. این قسمت در روش CRISPR با ژن‌های مبارز سرطان تعویض می‌شوند. بنابراین تنها سلول‌های سرطانی مورد هدف قرار می‌گیرند و سلول‌های سالم در امان می‌مانند. مشکل اصلی روش‌ شیمی‌درمانی به‌عنوان اصلی‌ترین روش درمانی برای سرطان‌ها، حمله به تمامی سلول‌های بدن بدون تفکیک بین سرطانی و سالم است.

اگرچه نتایج این تحقیق هیجان‌انگیز به نظر می‌رسند، اما نمی‌توان در مورد کاربرد آن روی انسان نظر داد. در تحقیق منتشرشده نیز برنامه‌ای برای شروع آزمایش‌های بالینی ذکر نشده است. قبل از رسیدن به مرحله‌ی بالینی باید در روش حاضر بهبود‌های زیادی صورت گیرد و حتی در نمونه‌های جانوری دیگری آزمایش شود. هدف نهایی تحقیق، پیدا کردن راهی برای حذف کامل سلول‌های سرطانی از بدن نمونه‌ها است. ژیان هوآ لیو، استاد گروه پاتولوژی و نویسنده‌ی اصلی تحقیق بیان می‌کند:

برای اولین بار شاهد استفاده از روش CRISPR/cas9 در حمله به ژن‌های همجوش سرطانی هستیم. نتایج این تحقیق می‌تواند زمینه‌ساز انجام تحقیق‌های بیشتر و پیدا کردن راه‌‌های درمانی تازه برای سرطان باشد. روش‌های حاضر، حمله به پیاده‌نظام سرطان را در دستور کار خود دارند؛ اما مزیت روش ما حمله به مرکز فرماندهی سرطان یا همان ژن‌های فیوژن است.

نتایج این پژوهش علمی در نشریه‌ی Nature Biotechnology به چاپ رسیده است.