کشف برادر بزرگ‌تر دنباله دار هالی در صورت فلکی گاوران

تعدادی از ستاره‌شناسان به کمک تلسکوپ فضایی هابل، موفق شده‌اند برای نخستین بار اتفاقی عجیب را در فضا مشاهده کنند که تا به امروز نظیر آن دیده نشده است. ستاره‌شناسان، یک جرم بزرگ شبه دنباله‌دار را مشاهده کرده‌اند که از هم پاشیده شده و در جو یک کوتوله‌ی سفید در حال پخش شدن است. این دنباله‌دار، از نظر ساختار شیمیایی، به دنباله‌دار مشهور هالی شباهت دارد؛ اما چیزی در حدود ۱۰۰ هزار بار سنگین‌تر است و به همین دلیل، ستاره‌شناسان این دنباله‌دار کشف‌شده را برادر بزرگ دنباله‌دار هالی نامیده‌اند.

کوتوله‌های سفید، در مقایسه با خورشید، چگالی به‌مراتب بیشتری دارند؛ مثلاً اگر یک کوتوله‌ی سفید به‌اندازه‌ی زمین باشد، جرمی برابر با جرم خورشید دارد. آن‌ها در واقع در مراحل پایانی عمر خود به سر می‌برند. کوتوله‌های سفید، گرانش بسیار قدرتمندی دارند و هر جرمی را که به آن‌ها نزدیک شود، می‌شکنند و به سمت خود می‌کشند. ستاره‌شناسان از قبل می‌دانستند که یک چنین ستاره‌هایی می‌توانند اجرام سنگی شبه سیارک را به سمت خود بکشند و از بین ببرند؛ اما این برای نخستین بار است که آن‌ها مشاهده می‌کنند یک کوتوله‌ی سفید، جرمی یخی با ساختاری مشابه دنباله‌دار را به سمت خود جذب می‌کند و از بین می‌برد.

کوتوله سفیدی که به‌تازگی دیده شده است، با نام WD 1425+540 شناخته می‌شود و در فاصله‌ی ۱۷۰ سال نوری از زمین، در صورت فلکی گاوران (Boötes) قرار گرفته است. چندی پیش، تلسکوپ فضایی هابل در حال بررسی جو این کوتوله‌ی سفید بود که ناگهان شواهدی از جرمی شبه دنباله‌دار مشاهده کرد که در حال سقوط به درون ستاره است و در حالی که به سمت ستاره می‌رود، تکه‌تکه می‌شود. دانشمندان تلسکوپ فضایی هابل را در همان وضعیت، ثابت نگه داشتند تا بتوانند به بررسی این رویداد عجیب بپردازند. گروهی از پژوهشگران ناسا و آژانس فضایی اروپا، پس از بررسی‌های لازم اعلام کردند که این جرم شبه دنباله‌دار، شباهت بسیار زیادی به دنباله‌دار مشهور هالی دارد. هالی، نام دنباله‌داری است که هر ۷۵ سال یک‌بار، از نزدیکی سیاره‌ی زمین عبور می‌کند.

دنباله‌دار هالی و این دنباله‌دار تازه کشف‌شده، هر دو، عناصری در خود دارند که برای حیات ضروری هستند. از جمله‌ی این عناصر می‌توان به اکسیژن، کربن، نیتروژن و گوگرد اشاره کرد. این پژوهشگران اعلام کرده‌اند که برادر بزرگ‌تر هالی، ۱۰۰ هزار برابر سنگین‌تر از دنباله‌دار هالی است. این دنباله‌دار کشف‌شده، نخستین جرم آسمانی حاوی نیتروژن است که توسط یک کوتوله سفید تکه‌تکه می‌شود.

سی‌یی هو، در رصدخانه‌ی جنوبی اروپا از آلمان، سرپرستی این گروه تحقیقاتی را بر عهده دارد و می‌گوید:

با توجه به دانسته‌های ما، نیتروژن عنصری بسیار باارزش برای حیات است. جرم شبه دنباله‌داری که ما کشف کردیم، حاوی مقادیر زیادی نیتروژن بود و ما تا‌به‌حال نظیر آن را در سامانه خورشیدی مشاهده نکرده‌ایم.

اکنون که خبر کشف این دنباله‌دار به‌صورت رسمی اعلام شده است، سؤالات بسیاری در مورد مرگ ناگهانی برادر بزرگ‌تر دنباله‌دار هالی وجود دارند که باید از این گروه تحقیقاتی پرسیده شوند. نخستین سؤال این است که چگونه این دنباله‌دار از مدار خود خارج شده و به سمت این کوتوله‌ی سفید حرکت کرده است؟

این گروه تحقیقاتی می‌گویند این جرم شبه دنباله‌دار، پیش از آن‌که به سمت ستاره‌ی مادرش کشیده شود، در مداری دوردست به دور ستاره گردش می‌کرده است. دانشمندان بر این باورند که به‌احتمال زیاد، این دنباله‌دار در جایی مشابه کمربند کویپر (کمربندی سیارکی که در آن‌سوی سیاره نپتون قرار دارد و میلیون‌ها جرم سنگی و یخی را در بر می‌گیرد) قرار داشته است؛ اما توسط گرانش سیاره‌ یا سیاره‌هایی ناشناخته که از گرانش ستاره جان سالم به دربرده‌اند، از مدار خود رانده شده است.

توضیحات ارائه‌شده توسط دانشمندان، یک سؤال دیگر را نیز به وجود می‌آورد. آیا در اطراف این ستاره، کمربندی سیارکی وجود دارد و هنوز هم اجرامی سنگی و یخی در آن به دور ستاره گردش می‌کنند؟

مرگ این دنباله‌دار نشان داد که به‌احتمال زیاد کمربندی سیارکی در اطراف این ستاره وجود دارد؛ اما هنوز دانشمندان در مورد آن مطمئن نیستند و باید در مورد آن تحقیق کنند. دانشمندان هنوز نتایج جامع تحقیقات خود را منتشر نکرده‌اند؛ بنابراین اگر سؤالی دارید، باید تا زمان انتشار گزارش کامل صبر کنید. سؤالات بسیاری در این خصوص وجود دارند؛ زیرا قرار است در آینده، خورشید ما نیز به یک کوتوله سفید تبدیل شود؛ از این‌رو لازم است که دانشمندان به‌دقت به بررسی ستاره کوتوله بپردازند تا ببینند در آینده کدام‌یک از اجرام موجود در کمربند کویپر می‌توانند از گرانش خورشیدی که به کوتوله سفید تبدیل شده است، جان سالم به‌ درببرند.

دانشمندان طی یک بیانیه رسمی این‌چنین گفتند:

ما از قبل این ایده را مطرح کردیم که ممکن است در سامانه‌های سیاره‌ای دیگر نیز اجرام یخی وجود داشته باشند که توانسته‌اند از فرآیند تکامل ستاره‌ی مادر خود، جان سالم به درببرند. حال با کشف انجام‌شده، ما یک مدرک محکم در دست داریم که ایده مطرح‌شده را اثبات می‌کند.

دنباله‌دار هالی، بهترین پیش‌بینی تاریخ بشریت محسوب می‌شود و درس‌های بسیاری به ما آموخته است. حال برادر بزرگ‌تر این دنباله‌دار، با مرگ غم‌انگیز خود به ما نشان داد که فضا می‌تواند جای بسیار عجیبی باشد. این دنباله‌دار به ما چگونگی فرآیند تکامل ستاره‌ها را نشان داد و همانند برادر کوچک خود، درس دیگری به ما آموخت.

نظر شما در مورد کشف انجام‌شده چیست؟