فاجعه ‌بارترین ریزش آسمانخراش‌ ها در طول تاریخ

ریزش ساختمان‌های بلندمرتبه یکی از ناگوارترین حوادث تاریخ محسوب می‌شود؛ ولی در مقابل اهمیت ایمن‌سازی و رعایت نکات ایمنی را در حوزه فنی و مهندسی برجسته‌تر می‌کند. شاید در نگاه اول تخریب این سازه‌های غول‌پیکر بتنی در کمتر از ۱۰ ثانیه غیر قابل باور به نظر برسد، ولی در هنگام وقوع موجب می‌شود نفس در سینه‌ها حبس شود و ناظران در بهت و حیرت فرو بروند. به گفته کارشناسان، اصلی‌ترین دلیل وقوع چنین اتفاق‌هایی عامل انسانی و رعایت نکردن استانداردهای لازم است. در پی وقوع حادثه ساختمان پلاسکو در تهران، در ادامه به برخی حوادث مشابه در اقصی نقاط جهان خواهیم پرداخت.

در تاریخ ۱۶ می سال ۱۹۶۸ ریزش بخشی از ساختمان نوبنیاد و ۲۲ طبقه رونان پوینت در شرق لندن باعث حیرت همگان شد. یکی از نجات‌یافتگان، این حادثه را چنین بازگو کرده است:

من در طبقه هجدهم این ساختمان زندگی می‌کردم و صبح روز حادثه مشغول آماده کردن چای بودم که ناگهان صدای انفجار گاز به گوشم رسید و سپس طبقه‌های بالا دومینو ‌وار یکی پس از دیگری شروع به ریزش کردند. نکته جالب توجه اینکه عملیات ساختمانی ۵ روز پیش از حادثه به اتمام رسیده بود و با وجود سکونت حدود ۲۶۰ نفر در آن، هیچ یک از طبقه‌ها مجهز به تأسیسات لازم نبودند. البته با وجود شدت حادثه فقط ۴ کشته و ۱۷ زخمی برجای ماند.

اگرچه این ساختمان بعدها مورد بازسازی قرار گرفت؛ ولی شبهه بزرگی در ذهن همگان در مورد ایمنی ساختمان‌های بلندمرتبه در خصوص ایمنی و رعایت استاندارد در مواقع آتش‌سوزی یا نشت گاز ایجاد شد.

در ساعت ۱:۳۵ مورخه ۱۱ دسامبر ۱۹۹۳، بلوک شماره ۱ مجتمع مسکونی های‌لند در اثر رانش زمین فروریخت. به گفته شاهدان عینی ساختمان با حرکت آهسته و سکوت مرگباری در برابر دید همگان با خاک یکسان شد. این ساختمان ۱۲ طبقه در منطقه‌ای نزدیک به کوالالامپور (پایتخت مالزی) قرار داشت و علت اصلی سقوط آن ضعف در طراحی سیستم لوله‌کشی عنوان شد.

دامنه این حادثه زمانی وسیع‌تر شد که شرکت ساختمانی دیگری اقدام به عملیات ساختمانی در جوار این مجتمع کردند و در نتیجه فرسایش تدریجی باعث مسدود شدن برخی از لوله‌ها و انشعاب‌‌ها شد. علاوه بر این، بارش بی‌وقفه باران در طی ۱۰ روز باعث فشار بیشتر بر لوله‌ها و ترکیدگی لوله‌ها به همراه آب محتوی خاک رس، باعث فروریختن ساختمان شد.

در پی این حادثه عملیات امداد و نجات آغاز شد و تعداد بسیاری از ساکنان در روز نخست نجات یافتند؛ ولی عملیات جستجو برای مدت ۱۲ روز ادامه یافت و منجر به یافتن ۴۸ جسد از زیر آوار شد. البته به‌منظور کاهش تلفات بلوک‌های ۲ و ۳ مجتمع تخلیه شدند.

در پانزدهم نوامبر سال ۲۰۱۰، باران‌های موسمی و طغیان رودخانه موجب تخریب ساختمانی در دهلی‌نو شد. در پی این حادثه ناگوار ۶۷ نفر کشته و بیش از ۱۵۰ نفر زخمی شدند. در این ساختمان چندطبقه، کارگران مهاجری از مناطق روستایی با حداقل دستمزد برای تأمین مخارج زندگی و به‌صورت غیر قانونی زندگی می‌کردند.

عملیات نجات در طول شب با استفاده از سگ‌های زنده‌یاب ادامه یافت و در طول این مدت خانواده‌های این افراد مضطرب منتظر دریافت خبری از بستگان خود بودند.

در دوم مارس سال ۱۹۷۳، این برج مسکونی واقع در چهارراه بیلی (Bailey) ویرجینیا فروریخت و به تلی از گرد و خاک تبدیل شد. نکته جالب توجه اینکه در زمان این حادثه عملیات ساختمانی هنوز به پایان نرسیده بود و طبق برنامه، ساخت‌وساز تا ماه آگوست ادامه داشت. طبق بررسی‌های کارشناسی علت حادثه، جابجایی ستون‌های بتنی در طبقه بیست دوم و وزن زیاد طبقه بیست و چهارم عنوان شد. در نتیجه، طبقه‌های پایین توان مقاومت در برابر فشار وارده از بالا را نداشتند و همین مسئله باعث شکسته شدن ستون‌ها و تخریب ساختمان شد. در پی این حادثه، ۱۴ کارگر ساختمانی کشته و ۳۴ نفر نیز زخمی شدند.

حوالی ساعت ۱۰ صبح روز سیزدهم آگوست ۱۹۹۳، ساختمان هتل رویال پلازا در کمتر از ۱۰ ثانیه فروریخت. در واقع، هر طبقه در مدت ۱/۶ ثانیه تخریب شد. در اثر این حادثه ناگهانی ۱۳۷ نفر از اهالی ساختمان کشته و ۲۲۷ نفر نیز زخمی شدند.

بلافاصله عملیات امداد و نجات با امید به یافتن نشانی از حیات آغاز شد و افراد محبوس در زیر آوار از طریق تلفن‌های همراه درخواست کمک کردند. این تلاش‌ها ادامه یافت تا اینکه در پانزدهم آگوست زنی باردار از زیر تلی از آهن نجات پیدا کرد. ازآنجایی‌که در زمان وقوع حادثه جلسه شرکت نفتی تایلند و نیز تعدادی دیگر از جلسه‌ها و سمینارها به‌صورت هم‌زمان در حال برگزاری بود، آمار تلفات نیز افزایش یافت.

مجرمان این حادثه از جمله مالک هتل، مهندس و معمار هتل به جرم افزودن ۳ طبقه غیر مجاز در سال ۱۹۹۰ از سوی پلیس بازداشت شدند. همچنین، ذخیره مقدار زیادی آب در بالای پشت بام از عوامل دیگر این حادثه عنوان شد.

در بیست و هفتم ژوئن سال ۲۰۰۹ ساختمان ۱۳ طبقه بلوک ۷ مجتمع لوتوس در شانگهای فروریخت و خوشبختانه تلفات جانی در پی نداشت؛ زیرا این ساختمان در دست ساخت‌ بود و کارگران فرصت کافی برای خروج از ساختمان داشتند. فقط یک نفر به دلیل تأخیر در داخل ساختمان گرفتار شد و به دلیل پرش از پنجره فوت کرد. ازآنجایی‌که زمین این ساختمان در مجاورت رودخانه قرار داشت، سستی خاک باعث نشست ساختمان شد.

شرکت سازنده این ساختمان برای مدت ۵ سال به‌صورت غیرقانونی فعالیت می‌کرد و از این‌رو، موجبات نگرانی در مورد چندین ساختمان در سراسر چین را برانگیخت. یک سال پس از این حادثه در حدود ۷۰۰۰ مدرسه در مرکز چین و در اثر زلزله فروریختند.

در پانزدهم ۱۹۸۶ ساختمان ۶ طبقه هتل نیو ورلد در مدت ۶۰ ثانیه فروریخت و در حدود ۵۰ نفر در زیر آوار آن مدفون شدند. این حادثه به‌عنوان تلخ‌ترین حادثه تاریخ سنگاپور پس از جنگ جهانی دوم ثبت شده است.

ازآنجایی‌که سنگاپور به زیرساخت‌ها و تجهیزات مدرن مجهز شده است، عملیات امداد و نجات به‌سرعت آغاز شد و به مدت ۷ روز ادامه یافت. در ضمن، برای تسهیل و تسریع عملیات مهندسان و متخصصانی از اقصی نقاط جهان دعوت به همکاری شدند.

در ابتدا، عملیات آواربرداری از بالا آغاز شد ولی نتیجه‌ای در بر نداشت. در روز و به کمک مهندسان خارجی حاضر در سنگاپور برای ساخت سیستم حمل‌ونقل، تونلی حفر شد و از طریق آن ۱۷ نفر نجات یافتند.

در بررسی‌های کارشناسی علت این حادثه خطای انسانی در طراحی و محاسبه وزن ساختمان اعلام شد.

در بیست و ششم ژانویه سال ۲۰۱۲، ساختمانی ۲۰ طبقه در برزیل به‌صورت ناگهانی فروریخت و در اثر ریزش بقایای آن، ساختمان‌های اطراف نیز تخریب شدند. ابعاد این حادثه دامن‌گیر کلیه خیابان‌های اطراف میدان سینه‌لاندیا شد و در اثر آن ۱۷ نفر جان خود را از دست دادند. ازآنجایی‌که این منطقه بخش اداری ریو محسوب می‌شود، در صورت وقوع حادثه چند ساعت قبل از شروع ساعت کاری فاجعه‌ای انسانی به وقوع می‌پیوست.

طبق بررسی‌ها، علت ریزش ساختمان سستی بنا و ایجاد ترک اعلام شد که در اثر آن دو ساختمان کوچک در کنار این بنا نیز همانند قطعه‌های پازل فروریختند. البته با توجه به نزدیک شدن زمان برگزاری جام جهانی ۲۰۱۴ مسئولان به‌صورت جدی عملیات ساخت و نوسازی را اجرا کردند.

در بیست و نهم ژوئن ۱۹۹۵، فروشگاه زنجیره‌ای سامپونگ در مدت ۲۰ ثانیه با خاک یکسان شد و ۵۰۲ کشته و ۹۳۷ زخمی برجای گذاشت. سهل‌انگاری و نادیده گرفتن اصول اخلاقی مهندسی از جمله عوامل شکل‌گیری این حادثه تلخ در تاریخ کره جنوبی معرفی شدند. البته مدیر ساختمان نیز از دیگر عوامل این حادثه شناخته شد؛ زیرا بنا به اصرار وی کاربری ساختمان از اداری به فروشگاه زنجیره‌ای در زمان ساخت تغییر یافت. البته این شخص بعدها نیز طبقه پنجم را با استفاده از مصالح سنگین به این بنا اضافه کرده بود.

افزودن کانال‌های تهویه هوا نیز فشار وارده را تا ۴ برابر افزایش داد و از طرفی، پایه‌های نازک بتنی ساختمان، تحمل تنها نیمی از ۱۶ بار فشار وارده از این سازه فولادی را داشتند. در ماه آوریل، چند ماه پیش از حادثه، پایه‌های بتنی دچار ترک شدند ولی متأسفانه به دلیل زیاده‌خواهی مدیریت هیچ اقدامی در این مورد صورت نگرفت. در صورت حادثه و تقریبا ۷ دقیقه پیش از تخریب، ستون‌ها شکاف‌های عمیق برداشتند و کارکنان علائم هشدار را به صدا درآورند؛ ولی متأسفانه فرصتی برای پیشگیری از حادثه باقی نمانده بود و نزدیک به ۱۵۰۰ نفر در داخل ساختمان گرفتار شدند.

جای تردیدی نیست که ریزش برج‌های دوقلوی تجارت جهانی در حادثه ۱۱ سپتامبر سال ۲۰۰۱ یکی از مهیب‌ترین حوادث تاریخ است. اگرچه این ساختمان‌ها دارای بنای مستحکم و ستون‌های قوی بودند، ولی دلیل اصلی تخریب ساختمان ۹۰ هزار گالن سوخت جت بود که باعث شد دود غلیظ سیاه‌رنگی سراسر آسمان نیویورک را فرابگیرد. در واقع، آتش نتوانست ستون‌های فولادی ساختمان را از بین ببرد بلکه باعث تضعیف آن‌‌ها شد.

به عبارت دیگر، افزایش دما باعث کاهش استقامت بنا تا ۵۰٪ شد و این  دو بنا در یک چشم به هم زدن فروریختند؛ فشار وارده طبقه‌های ساختمان از بالا به یکدیگر همانند تکه‌های دومینو عمل کرد و یکی پس از دیگری، از بالا به پایین تخریب شدند.

هر یک از بناها دارای وزنی در حدود ۵۰۰ هزار تن بود و در عرض چند ثانیه به تلی از خاکستر تبدیل شدند. اگرچه هیچ‌گونه خطای فنی و مهندسی در این حادثه وجود نداشت، ولی متخصصان با هدف یافتن راهکارهایی برای احداث بناهایی امن‌تر به مطالعه‌های خود در مورد ریزش این بنا ادامه دادند.