نوبل پزشکی ۲۰۱۶ به دانشمند ژاپنی رسید
یوشینوری اوشومی (Yoshinori Ohsumi) به عنوان برنده‌ی جایزه‌ی نوبل امسال در زمینه‌ی فیزیولوژی یا پزشکی انتخاب شده است. وی این جایزه را به خاطر پی بردن به چگونگی و چرایی فرایند خورده شدن سلول‌ها توسط یکدیگر دریافت کرده است. در آزمایش‌های کلیدی از سال‌های دهه‌ی ۱۹۹۰، این زیست‌شناس ژاپنی به فرایند مهم یاد شده توجه داشته و آنها را بررسی کرده است. فرایند خورده شدن سلول‌ها به نام «اتوفاژی» شناخته می‌شود که به مفهوم (self-eating) یا به تعبیری «خورده شدن توسط خود» است. اتفاق فوق در بسیاری از بیماری‌ها از جمله در دیابت نوع ۲ و سرطان روی می‌دهد.
اتوفاژی را به نوعی می‌توان همانند برنامه‌ی سلول‌ها برای بازیافت خودشان به شمار آورد. در این فرایند، بخش‌های مختلف سلول برای فراهم آوردن انرژی مورد نیاز جهت ایجاد بخش‌های جدید، از بین می‌روند. در وهله‌ی نخست، سلول‌ها بخش‌های نابودشده‌ی خود را درون یک غشا محصور می‌کنند. این کیسه‌های محصور شده از غشا در ادامه به بخشی از سلول به نام لیزوزوم فرستاده می‌شوند. لیزوزوم در سلول مسئول قسمت «هضم» بخش‌های پیر سلول و سایر ارگانیزم‌ها است.
ما چندین دهه است که با اتوفاژی آشنا هستیم و ابعاد آن را شناخته‌ایم، اما هیچگاه به میزان اهمیت و نقش آن در بدن پی نبرده بودیم، تا اینکه اوشومی در دهه‌ی ۱۹۹۰ مطالعاتی را روی سلولهای مخمر انجام داد. او در پژوهش‌های خود، ژن‌هایی را شناسایی کرد که فرایند فوق را تنظیم کرده و به ما کمک می‌کنند تا پی ببریم که پروتئین‌ها چگونه می‌توانند غشایی را برای محصور کردن بخش‌هایی از سلول بسازند که به منظور «بازیافت» کنار گذاشته شده‌اند. وی در کارهای بعدی خود، نشان داد که سلولهای انسان هم فرایندی شبیه فرایند سلولهای مخمر را طی می‌کنند. او در گفتگو با پایگاه ژاپنی NHK در این باره گفت:
فرایند بازیافت آنچنان که باید، مورد توجه قرار نگرفته بود، اما من به این نکته پی بردم که ما باید توجه بیشتری را برای بررسی فرایند اتوفاژی صرف کنیم.
اتوفاژی برای پیشبرد تحقیقات پزشکی بسیار مهم است؛ به این دلیل که اتوفاژی در همه‌ی موارد از پیری تا پارکینسون و همچنین بیماری‌های مرتبط با سیستم ایمنی نقش دارد. مقدار بیش از حد از این بازیافت می‌تواند به رشد بیشتر سلولهای سرطانی منجر شود؛ مقدار خیلی کم آن هم می‌تواند به مشکلاتی در ارتباط با پیری منجر شود.
اوشومی موفق به دریافت درجه‌ی دکترا در زیست‌شناسی مولکولی از دانشگاه توکیو شده است. او استاد ممتاز بازنشسته در موسسه‌ی تحقیقات پیشبردی فناوری توکیو است. او درباره‌ی برنده شدن خود گفت است:
هنگامی که من شروع به تحقیق در این مورد کردم، هرگز فکر نمی‌کردم که این تحقیق به جایزه‌ی نوبل منجر شود. صادقانه بگویم، این جایزه هرگز چیزی نبود که به من برای تحقیق انگیزه دهد.
نظرات