اکتشافات تازه: اولین ماهی خونگرم جهان

پیش از این بدنی گرد و رنگی نقره فام، ویژگی خاص این ماهی بود. اما اکنون خصوصیت شگفت انگیز دیگری نیز کشف شده که از پتانسیل‌های حیرت‌انگیز این ماهی پرده برداشته است. این ماهی، نخستین ماهی خونگرمی است که تاکنون بشر موفق به کشف آن شده است. اغلب ماهی‌ها خونسرد هستند (Exotherms)، یعنی میزان دمای بدن‌شان وابسته به محیطی است که در آن حضور دارند. اما "ماه ماهی" شگفتی طبیعت است، حرارت درونی بدن این ماهی همواره ثابت است. یعنی چه در عمق 396 متری اقیانوس شنا کند و چه در میان آب‌های گرم مناطق گرمسیری غوطه‌ور باشد، همواره دمای بدنش یکسان باقی می‌ماند (Endotherms).

 اوپاه "Opah"، که به نام ماه ماهی (Moonfish) نیز خوانده می‌شود، بدن گرد و بزرگی دارد که با باله‌های کوچک قرمز رنگی تزئین شده است. این ماهی می‌تواند تا 1.8 متر رشد کند. این باله‌ها علی رغم کوچکی، نقشی مهم در شنای ماهی داشته و همچنین در فرایند گرم شدن بدن ماهی نیز تأثیری شگفت انگیز دارند.

نیکولاس وگنر(Nicollas Wegner)، اقیانوس شناس، محقق و زیست شناس شاغل در مرکز علمی ماهیان جنوب غرب- لاجولا (La Jolla)، که در ایالت کلیفرنیا واقع شده است، در این مورد می‌گوید:

" باله‌های سینه‌ای این ماهی با حرکات متناوب و سریع خود، موجبات گرم شدن بدن ماهی را فراهم آورده و در عین حال به افزایش سرعت شنای ماهی نیز کمک فراوانی می‌کنند. "

 نخستین بار محققان هنگام بررسی نمونه‌ای از بافت آبشش این ماهی، متوجه امری عجیب و غیر منتظره شدند. بر طبق تحقیقات اخیر که نتایج آن در 14 ماه مه در ژورنال علمی به چاپ رسیده است، رگ‌های خونی آبشش این ماهی تفاوتی عجیب را نشان دادند. این رگ‌ها شباهتی به رگ‌های خونی آبشش ماهیان خونسرد که خون سرد و مملو از اکسیژن را به بافت‌های بدن می‌رسانند نداشته و در مقابل رگ‌های خونی این ماهی شبیه به شبکه‌ی خونرسانی است که خون گرم و فاقد اکسیژن را از بافت‌ها به آبشش می‌رساند.

پیش از این چنین چیزی در آبشش ماهیان مشاهده نشده بود. این ابتکاری تازه در بدن این ماهی است که در راستای شرایط و شیوه‌ی زندگی ماه ماهی تکامل یافته و دگرگون شده است. انتقال حرارت خون در بدن پیش‌تر در بدن شماری از گونه‌های ماهی مشاهده شده بود. ولی این خصوصیت در بدن ماه ماهی تکامل بیشتری یافته است. آبشش‌های این ماهی به حفظ و پایداری دمای بدن آن کمک شایانی می‌کند. محققان تعدادی ماه ماهی را مورد رصد دقیق و مداوم قرار داده و وضعیت جسمانی آنها را حین شنا در اعماق مختلف، مورد بررسی قرار دادند. این ماهی‌ها دست کم در فاصله‌ی 45 متری از سطح اقیانوس شنا می‌کردند. اما علیرغم عمقی که این ماهی در آن حضور دارد، درجه حرارت بدن آن، همواره روی 9 درجه‌ی فارنهایت (5 درجه سلسیوس) ثابت باقی مانده که همواره از دمای آب اطراف بالاتر است. همچنین تحقیقات نشان داد که ذخایر چربی اطراف آبشش‌ها و نیز ‌ بدن این ماهی نیز به عایق شدن بدن و حفظ درجه حرارت آن کمک می‌کنند.

 گرمای بدن مزایای قابل توجهی برای این ماهیان در برداشته که از آن جمله می‌توان به افزایش سرعت حرکت  اشاره کرد. امری که در مقام مقایسه با ماهیان خونسرد و کند، برتری قابل ملاحظه برای این ماهی به شمار می‌رود. همچنین ماهیچه‌ها و سیستم عصبی ماهیان خونگرم در مقایسه با ماهیان خونسرد سریع‌تر عمل کرده و واکنش بهتری نشان می‌دهند، چرا که انتقال پیام‌های عصبی با سرعت بیشتری صورت می‌گیرد. وضوح و تفکیک پذیری چشمان ماه ماهی نیز بیشتر شده است.

ماهیان ساکن اعماق دیگری نیز همچون ماهی تن و شماری از کوسه ماهی‌ها  قادرند حین شنا در اعماق، بدن خود را تا حدی گرم کنند. اما آنها قادر به حفظ این دما برای طولانی مدت نبوده و ناگزیرند برای پرهیز از سرد شدن و از کار افتادن ارگان‌های حیاتی بدن، خیلی سریع اعماق را ترک و به سطح اقیانوس بیایند. اما ماه ماهی برخلاف آنها می‌تواند در عمقی ثابت و برای مدت طولانی به شنا کردن ادامه دهد.

 وِگنر در ادامه می‌افزاید:

" طبیعت اغلب  با راه‌کارها و استراتژی‌های شگفت‌انگیزش ما را به شکلی غیر منتظره غافلگیر می‌کند. شکلی که به هیچ وجه انتظار آن را نداریم. خیلی سخت است که در عین حضور در محیطی سرد، دمای بدن را ثابت نگاه داشته و گرمای آن را حفظ کرد. شاهکاری که ماه ماهی به خوبی از عهده‌ی انجام آن برآمده است."

در قدم بعدی وِگنر و تیم تحقیقاتی‌اش در نظر دارند روی "Lampris immaculatus" کار کنند، پسرعموی جنوبی ماه ماهی که در آب‌هایی به مراتب سردتر زندگی می‌کند. جایی که گرم نگاه داشتن بدن کاری سخت‌تر و بالطبع توانایی انجام آن نیز موهبتی بزرگ‌تر است.